دعا برای موفقیت در مطالعه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قرآن،
دعا،
مطالعه، دعای مطالعه.
پرسش: من یک دانشجو هستم. با این که خیلی تلاش می‌کنم، بعضی از مطالب درسی را نمی‌توانم درک کنم. آیا می‌توانید آیاتی از
قرآن کریم و یا دعایی با ترجمه انگلیسی آن را برای من پیشنهاد کنید؟
پاسخ: مطالعه، نگریستن با تأمل و دقت نظر در چیزی برای فهمیدن و آگاهی یافتن از آن است. از این رو هر خواندنی که فاقد این ویژگی‌ها باشد، مطالعه نیست. بدیهی است مطالعه نیز مانند هر عمل دیگری نیازمند به فراهم ساختن شرایط خاصی است.
مطالعه، نگریستن با تأمل و دقت نظر در چیزی برای فهمیدن و آگاهی یافتن از آن است. از این رو هر خواندنی که فاقد این ویژگی‌ها باشد، مطالعه نیست. بدیهی است مطالعه نیز مانند هر عمل دیگری نیازمند به فراهم ساختن شرایط خاصی است تا در سایه آن شرایط بتوان به یک مطالعه مفید و مطلوب دست یافت.
شرایط لازم برای مطالعه مطلوب و موفق، عبارت‌اند از:
۱. هدف، انگیزه و اشتیاق
۲. نشاط، حوصله و تحمل
۳. نظم، برنامه‌ریزی و آشنایی با روش‌های صحیح و علمی مطالعه
۴. پشتکار، استراحت،
تفریح و نرمش
۵. انتخاب کتب در خور تخصص و فهم
۶. محل آرام و بی سر و صدا با درجه حرارت و دمای مناسب و نور کافی
۷. استفاده از ابزار و وسائل ساده مناسب و
استاندارد جهت مطالعه و رعایت توصیه‌های علمی و پزشکی در این باره
۸. تلخیص و یاداشت برداری
۹. یادسپاری و یادآوری و بکارگیری مطالب خوانده شده
۱۰. تغذیه مناسب
۱۱. طهارت باطنی و معنوی به ویژه دائم الوضوء بودن
۱۲. دعا کردن برای فهم بهتر
پیامبر گرامی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) که داناترین آفریدگان است از خدای خویش چنان می‌خواهد که: "زِدْنِی عِلْماً"؛ بر علم من بیفزا.
قرائت دعای مطالعه به شما توصیه می‌شود که ترجمه آن چنین است: "خدایا مرا از تاریکی‌ها بیرون آور و با نور فهم مرا گرامی دار، پروردگارا درهای رحمتت را بر ما بگشای و گنجینه‌های دانشت را بر ما بگستران! به رحمتت‌ای مهربان‌ترین مهربان‌ها".
ان‌شاءالله خواندن این دعا و در خواست فهم و درک با هر دعایی و به هر زبانی به همراه رعایت شرایط فوق باعث بالا رفتن کیفیت مطالعه و یادگیری خواهد شد.
مطالعه به معنای نگریستن و دقت و امعان نظر در چیزی، برای فهمیدن و آگاهی یافتن از آن است. از این رو مطالعه با تامل و دقت و فهم همراه و توام است و هر خواندنی که با این ویژگی‌ها و صفات همراه نباشد، نمی‌توان آن را مطالعه نامید.
بی‌شک رستن از
جهل و وصول به اقیانوس
دانش و آگاهی مستلزم فراهم آوردن شرایطی است که بدون تحصیل آن شرایط دست‌یابی به مطالعه مطلوب و مفید غیر ممکن خواهد بود.
اینک ما در این مقال جهت نیل به چنین هدف مبارکی به مهم‌ترین شرایط لازم برای تدارک یک مطالعه موفق اشاره می‌کنیم.
فرد مطالعه کننده باید با انگیزه و اشتیاق وافر و فراوان به مطالعه بپردازد، زیرا محرکه اصلی هر کار و عملی شوق و علاقه به آن کار است.
شادابی و
نشاط و حوصله و بردباری جهت پرداختن به مطالعه است؛ زیرا در مواقع کسالت و دلتنگی روح فاقد تحمل است و توانایی مطالعه و یادگیری را ندارد.
انتخاب ساعات مناسب و دل انگیز؛ مانند سحر و صبح‌گاه که از قابلیت و توانایی بالاتری جهت فراگیری و به خاطر سپاری مطالب برخوردار است.
اگر به صورت حرفه‌ای مطالعه می‌کنیم در هر وقت و هر ساعتی می‌توانیم مطالعه کنیم و بازدهی زمان‌ها با هم تفاوتی ندارد و همه ساعات برای ما لذتبخش خواهد بود؛ زیرا بر اساس آزمایش‌های متعددی که برای تعیین زمان مناسب جهت مطالعه صورت پذیرفته و بازدهی مورد سنجش قرار گرفت، مشخص گردید که رجحانی بر انتخاب ساعات خاص بر سایر زمان‌ها وجود ندارد. اما این مسئله به اثبات رسیده که مطالعه بلافاصله بعد از خواب شبان‌گاهی نمی‌تواند بازدهی مطلوب و موفقی داشته باشد، ولی پس از ۳۰-۲۰ دقیقه بعد از بیداری مطالعه بلامانع است و بازدهی آن مطلوب خواهد بود.
اما چنانچه اهل مطالعه حرفه‌ای نیستیم، هر ساعتی که در آن ساعت تمایل و اشتیاق داریم به مطالعه بپردازیم و در زمان‌هایی که رغبتی به مطالعه نداریم، مطالعه را کنار بگذاریم.
هدفمند بودن مطالعات و انتخاب کتاب‌ها و موضوعات در خور تخصص و فهم و آشنایی و بکارگیری روش صحیح و علمی مطالعه به ویژه روش تندخوانی نه خواندن کلمه به کلمه و مکث روی کلمات که خود این روش از لحاظ علمی مورد تایید نیست و موجب معطل گذاردن بخش عظیمی از ظرفیت مغز و هدر دادن وقت خواهد شد.علاوه بر آن فرد طالب مطالعه باید ساعات شبانه روز خود را برنامه‌ریزی نموده و بر اساس زمان‌بندی مشخصی به مطالعه بپردازد، به نحوی که این برنامه در طول هفته، ماه و سال قابل اجرا و عمل باشد و از هرگونه بی‌نظمی و آشفتگی مبرا باشد.
کسی که مطالعه می‌کند باید با جدیت و پشتکار سیر مطالعاتی خود را حفظ و هیچ عاملی نتواند وی را از مطالعه و تحقیق باز دارد، بلکه با کوشش و تلاش خود را به قله‌های رفیع دانش نایل گرداند.
فرد محقق و دارای برنامه مطالعاتی، باید در طول شبانه روز ساعاتی را جهت استراحت و تفریح خویش اختصاص دهد و پس از هر ۳۰-۴۰ دقیقه مطالعه ۵-۱۰ دقیقه استراحت نماید، تا ضمن حفظ صحت و سلامتی خود با قوای آماده و مهیای جسمی و روحی مجدداً به مطالعه و تحقیق بپردازد.
محل مطالعه باید جایی آرام و بی سر و صدا و عاری از هرگونه زرق و برق و تزئینات و
تجملات ظاهری و چشم نواز باشد و هر چیزی که موجب اختلال در تمرکز حواس می‌گردد، باید از آن محل برچیده شود. همچنین از نور و دمای مناسب و جریان هوای تازه نیز برخوردار باشد.
وسایل و ابزار مطالعه؛ مانند میز و صندلی باید ساده و استاندارد بوده و فرد مطالعه کننده نیز باید شناخت و آگاهی کافی نسبت به استفاده صحیح از آن را داشته باشد و نکات علمی و توصیه‌های پزشکی؛ مانند طریقه درست نشستن بر روی صندلی و برخواستن از صندلی و راه رفتن پس از ساعتی نشستن بر روی صندلی و انجام حرکات ورزشی نرم و سبک و حفظ فاصله مناسب میان چشم و سطح صفحات (حداقل سی سانتیمتر) را مراعات نموده تا در دراز مدت دچار بیماری نگردد.
با تلخیص نمودن و یادداشت برداری از موضوعات و سرفصل‌های مهم و کلیدی کتاب و با اعمال برجسته سازی و طبقه‌بندی مطالب می‌توان اشراف و احاطه بیشتری بر محتوای آن یافت.
توکل،
توسل و
طهارت باطنی و معنوی به ویژه
دائم الوضوء بودن نقش مهمی در فراگیری دانش دارد.
تغذیه مناسب با تامین مواد مورد نیاز بدن به ویژه مغز، امکان حرکتِ‌اندیشه در مسیری هموار را، فراهم می‌سازد. برنامه تغذیه می‌بایست به گونه‌ای تنظیم گردد که مواد مورد نیاز مغز برای فعالیت آن تامین شود. استفاده از لبنیات، مواد پروتئینی، غلات، سبزیجات و میوه‌های تازه و خشکبار؛ مانند گردو، بادام و فندق توصیه می‌گردد.
آراستن قلب به ذکر و یاد الاهی و طلب فهم بهتر و بیشتر و دعا کردن به زبان خود یا زبان عربی.
پیامبر گرامی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) که داناترین آفریدگان است از خدای خویش چنان می‌خواهد که: "ربّ زِدْنِی عِلْماً"؛ خدایا بر علم من بیفزا.
قرائت دعاهای زیر هم به شما توصیه می‌گردد:
۱.«اللهم اخرجنی من ظلمات الوهم و اکرمنی بنور الفهم اللهم افتح علینا ابواب رحمتک و انشر علینا خزائن علومک برحمتک یا ارحم الراحمین"؛
خدایا مرا از تاریکی‌های
وهم و
خیال بیرون آور و با نور فهم مرا گرامی دار، پروردگارا درهای رحمتت را بر ما بگشای و گنجینه‌های دانشت را بر ما بگستران! به رحمتت‌ای مهربان‌ترین مهربان‌ها.»
۲.«اللهم انی اعوذ بک ان اضل او اضل او ازل او ازل او اظلم او اظلم او اجهل او یجهل علی اللهم انفعنی بما علمتنی و علمنی ما ینفعنی و زدنی علما و الحمد لله علی کل حال "
؛ خدایا به تو پناه می‌برم از این که گمراه کنم و یا گمراه گردم، بلغزانم و یا بلغزم، ستم کنم یا ستم بینم، به نادانی کشانم و یا خود دچار آن گردم. بار خدایا مرا با علمی که به من آموختی سودمند گردان و مرا به علمی رهنمون ساز که مرا سودمند افتد. خدایا بر مراتب علم و آگاهی من بیفزا. سپاس حقیقی در تمام حالات از آن خداوند متعال است.
«اللهم انی اعوذ بک من علم لا ینفع و من قلب لا یخشع و من نفس لا تشبع و من دعاء لا یسمع؛
بار خدایا بتو پناه می‌برم از علمی که سودمند نیست و از قلبی که خشوع و انعطاف در برابر حق، بدان راه ندارد و از هوسی که سیر و اشباع نمی‌گردد و از دعایی که اجابت نمی‌شود.»
با خواندن این دعاها و یا در خواست فهم و درک، با هر دعایی و به هر زبانی به همراه رعایت شرایطی که بیان شد، فضای ذهن جهت دانش‌اندوزی و پژوهش مساعد و مهیا خواهد شد. اما باید توجه داشت که تنها با خواندن این دعا و بدون فراهم آوردن سایر شرایط مطالعه هیچ‌گاه نتیجه مطلوبی نخواهیم گرفت.
ابزار و روش تحقیق، دشتی، محمد، چاپ مهر قم، ۱۳۶۶.
روش مطالعه، اداره کل آموزش ضمن خدمت، چاپ دوم، ۱۳۶۰.
شجری، ف، یادگیری خلاق، ناشر انجمن قلم ایران، چاپ ۱۳۷۷.
موگهی، عبدالرحیم، روش مطالعه و تلخیص.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «دعا برای موفقیت در مطالعه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۹/۹.
