دروغ نیکو
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: دروغ، راست‌گویی، دروغ نیکو.
پرسش: آیا این
حدیث «ای علی! در سه جا دروغ نیکو است: میدان
جنگ، وعده به
زنان و اصلاح بین مردم»، با دیدگاه پارسیان درباره دروغ مانند این سخن کوروش: «مرد پارسی دروغ نگوید حتی هنگام
مرگ در جنگ»، منافات دارد؟
پاسخ: با این‌که راست‌گویی و مبارزه با دروغ از اهمیت فوق‌العاده‌ای در تعلیمات اسلامی برخوردار بوده و اصولاً ـ دست‌کم به‌صورت صوری و ظاهری ـ به‌عنوان یک اصل در بیشتر مجامع بشری پذیرفته شده است، ولی در موارد و شرایطی که یک دروغ در راستای مصالحی باشد که اهمیت آن برتر از زشتی دروغ است، گفتن دروغ را می‌توان مجاز دانست و این سخنان منتسب به کوروش و داریوش هخامنشی را نمی‌توان به‌صورت مطلق مورد پذیرش قرار داد.
اما در ارزیابی آموزه‌های اسلامی با آنچه منتسب به داریوش و کوروش هخامنشی است، باید گفت که راست‌گویی و
مبارزه با
کذب و دروغ از اهمیت فوق‌العاده‌ای در تعلیمات اسلامی برخوردار است.
امام صادق (ع) می‌فرماید: "نگاه به رکوع و سجود طولانی افراد نکنید؛ چراکه ممکن است عادت آنها شده باشد؛ به‌طوری‌که اگر آن را ترک کنند ناراحت شوند؛ ولی نگاه به راست‌گویی و امانت‌داری آنها کنید"؛
یعنی راست‌گویی و
امانت، ملاکِِ خوبی و
ایمان افراد است.
اما با این وجود و با این‌که راست‌گویی و مبارزه با دروغ از اهمیت فوق‌العاده‌ای در تعلیمات اسلامی برخوردار بوده و اصولاً ـ دست‌کم به‌صورت صوری و ظاهر ـ به‌عنوان یک اصل در بیشتر مجامع بشری پذیرفته شده است، ولی در موارد و شرایطی که یک دروغ در راستای مصالحی باشد که اهمیت آن برتر از
زشتی دروغ است، گفتن دروغ را می‌توان به‌صورت موردی مجاز دانست و این سخنان منتسب به کوروش و داریوش
هخامنشی را نمی‌توان به‌صورت مطلق مورد پذیرش قرار داد. به‌عنوان نمونه:
آیا اگر در موردی، یک سخن صددرصد راست و درستی که به یک جنایت‌کار حرفه‌ای گفته شده و منجر به کشته شدن فرد کاملاً بی‌گناهی شود، شما یا هر
عاقل دیگری آن را تأیید خواهید کرد؟!
آیا اگر با گفتن سخن راستی، بنیاد یک
خانواده از هم پاشیده شود، حتی اگر در مورد آن از شما پرسشی به
عمل آید، پاسخ صحیح را بر
زبان خواهید آورد و آن خانواده را نابود خواهید کرد؟!
اگر با گفتن دروغی کوچک بتوانید میان دو کشور یا گروهی که سال‌ها از هم
کینه به دل داشته و به جنگ با یکدیگر پرداخته‌اند،
صلح و صفا برقرار کنید، به بهانه راستگو بودن از گفتن آن دروغ دریغ خواهید نمود؟! و....
بسیار بعید به نظر می‌رسد که پادشاهان هوشمندی چون کوروش و یا هر فرد عاقل دیگر، به این ظرافتی که مبتنی بر انگیزه دروغ‌گویی است پی نبرده و سخنی غیرمنطقی را بر زبان آورند.
اگر در روایاتی به مجاز بودن
دروغ در موارد خاص برخورد کردید، یقیناً از مواردی خواهد بود که نظیر مثال‌های بیان شده، پی‌آمدهای مثبت دروغ، به مراتب بیشتر از زشتی
دروغ‌گویی به شمار آید.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «دروغ نیکو»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۶/۹.
