• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حوریه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها، حوریه بهشتی.
پرسش: معنا و سند حدیث « إِنَّ فَاطِمَةَ خُلِقَتْ حُورِیَّةً فِی صُورَةِ إِنْسِیَّةٍ » چه می‌باشد؟
پاسخ: حدیث مورد پرسش، در کتاب‌های « بحار الانوار » و « مستدرک الوسائل » به سند مشترک از کتاب «دلائل الامامة» ذکر شده است. گفتنی است که در منابع دیگری نیز این حدیث با سلسله سند دیگری نقل شده است. راویان آن در علم رجال اجمالاً توثیق شده‌اند و سند حدیث ، مورد اعتناست.
حدیث مزبور دارای دو معنای ظاهری و باطنی است؛ معنای ظاهری: « فاطمه ، حوریه‌ای است که همانند صورت انسان خلق شده است»؛ اما معنای باطنی: حضرت فاطمه ـ سلام‌الله‌علیها ـ در مرحلۀ اول خلقت ، همجنس حوریان از خاک نورانی بهشت است. وقتی که پروردگار متعال، آدم را آفرید، جسم نوری حضرت فاطمه ـ سلام‌الله‌علیها ـ را به‌صورت یک سیب در بهشت در آورد و در شب معراج ، آن سیب را توسط حضرت جبرئیل ، به پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ داد و پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ آن سیب را نوش جان فرمودند و نطفۀ حضرت فاطمه از آن سیب بهشتی منعقد شد؛ اما در مرحلۀ وجودی در این دنیا، همانند انسان‌ها خلق شده و ساختار فیزیکی و ظاهری او شبیه آنهاست.
برای روشن شدن معنای حدیث، نخست واژۀ «حور» از جهت مفهوم‌شناسی مورد بررسی قرار می‌گیرد، سپس معنای حدیث و وجه تشبیه حضرت فاطمه ـ سلام‌الله‌علیها ـ به حور در خلقت بیان می‌شود.


«حور» جمع است، مفردش «حوراء» و «احور» است. حوری به کسی گفته می‌شود که سیاهی چشم او کاملاً مشکی و سفیدی آن کاملاً شفاف است.
[۱] مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج ۲، ص ۳۰۶، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، ۱۳۶۰ ش.
[۲] مهیار، رضا، فرهنگ ابجدی عربی ـ فارسی، ص ۲۶، واژه حور.
[۳] مکارم، شیرازی ناصر، تفسیر نمونه، ج ۲۱، ص ۲۱۲، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۷۴ ش.    


۱.۱ - ویژگی‌های حور

برای حور صفات زیادی در آیات و روایات بیان شده است
[۴] نمایه «حور العین بهشتی و ازدواج»، سؤال ۷۸۹.
[۵] نمایه «حور العین بهشتی و زنان»، سؤال ۸۶۴.
از جمله این که:
۱. زیباچهره و زیبانهادند؛
[۶] الرحمن (۵۵)، آیه ۷۰؛ «فِیهِنَّ خَیراتٌ حِسانٌ».    

۲. به شوهران خود مهربانند و نظری به بیگانگان ندارند؛
[۷] صافات (۳۷)، آیه ۴۸؛ «وَ عِنْدَهُمْ قاصِراتُ الطَّرْفِ عِینٌ کَأَنَّهُنَّ بَیضٌ مَکْنُونٌ».    

۳. خون حیض و خون بکارت ندارند؛
[۸] طیب، سیدعبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱۲، ص ۳۸۷، انتشارات اسلام، چاپ دوم، تهران، ۱۳۷۸ ش.
[۹] نمایه «رسم و عادت و بتول بودن فاطمه»، سؤال ۸۱۴۰.

۴. دوشیزگان همیشگی‌اند؛
[۱۰] واقعه (۵۶)، آیه ۳۵؛ «إِنَّا أَنْشَأْناهُنَّ إِنْشاءً فَجَعَلْناهُنَّ أَبْکاراً».    

۵. همسرانی پاک شده از آلودگی‌هایند؛
[۱۱] نساء (۴)، آیه ۵۷؛ «وَ أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ».    

۶. در زیبایی و طراوت مانند مروارید و مرجان و یاقوت هستند؛
[۱۲] الرحمن (۵۵)، آیه ۵۸؛ «کَأَنَّهُنَّ الْیاقُوتُ وَ الْمَرْجانُ».    
[۱۳] واقعه (۵۶)، آیه ۲۲؛ «کَأَمْثالِ اللُّؤْلُؤِ الْمَکْنُونِ».    

۷. زنانی که جز شوهرانشان کسی با آنان مراوده نداشته است.
[۱۴] الرحمن (۵۵)، آیه ۷۴؛ «لَمْ یطْمِثْهُنَّ إِنْسٌ قَبْلَهُمْ وَ لا جَانٌّ».    




۲.۱ - سند اول

حدیث مورد پرسش در کتاب‌های « بحار الانوار »
[۱۵] مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، ج ‌۷۸، ص ۱۱۲، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ ق.    
و « مستدرک الوسائل »
[۱۶] نوری، حسین بن محمد تقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ۲، ص ۳۷، مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام، قم، چاپ اول، ۱۴۰۸ ق.    
به سند مشترک از کتاب « دلائل الامامة »
[۱۷] طبری آملی صغیر، محمد بن جریر بن رستم، دلائل الإمامة، ص ۱۴۶، بعثت، قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ ق.    
ذکر شده است.

۲.۲ - سند دوم

گفتنی است که در منابع دیگری نیز این حدیث با سلسله سند دیگری ـ مانند اسماء بنت عمیس ـ نقل شده است.
[۱۸] ابن مغازلی، علی بن محمد الشافعی‌، مناقب الإمام علی بن أبی طالب علیهما السلام، ص ۲۹۶، دار الأضواء، بیروت، چاپ سوم، ۱۴۲۴ ق.
[۱۹] ابن عبدالوهاب، حسین بن عبدالوهاب، عیون المعجزات، ص ۵۸، مکتبة الداوری، قم، چاپ اول، بی‌تا.    
[۲۰] اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، محقق و مصحح:رسولی محلاتی، هاشم‌، ج ۱، ص ۴۶۳ ؟؟؟، بنی هاشمی، تبریز، چاپ اول، ۱۳۸۱ق.

راویان آن در علم رجال اجمالاً توثیق شده‌اند و سند حدیث، مورد اعتناست.

معنای حدیث مزبور را در دو بخش می‌توان بیان کرد:

۳.۱ - ۱. معنای ظاهری

به این بیان که پ یامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ می‌فرماید:«فاطمه، حوریه‌ای است که همانند صورت انسان خلق شده است»؛ یعنی حضرت فاطمۀ زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ همانند حوریان بهشتی از نور آفریده شده نه از خاک و دارای صفات حوریان بهشتی است، جسمش آثار ماده و آلودگی‌های آن را ندارد؛ از‌این‌رو هنگام حیض شدن، خون نمی‌بیند؛ ولی از جهت صورت و ترکیب ظاهری و شکل و شمایل، همانند انسان‌ها خلق شده و ساختار فیزیکی و ظاهری او شبیه آنهاست.

۳.۲ - ۲. معنای عمیق و باطنی



۳.۲.۱ - انواع حیثیت انسان

انسان دارای دو حیثیت است: یکی حیثیت مادی و جسمانی که از خاک و گِل آفریده شده است،
[۲۱] مؤمنون (۲۳)، آیه ۱۲؛ «وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ مِنْ سُلالَةٍ مِنْ طین».    
که دارای آثار و متعلقات ماده از قبیل جِرم و شکل ظاهری و محدودیت می‌باشد و دیگری حیثیت روحی او که از روح حضرت حق تعالی در این کالبد خاکی دمیده شده است،
[۲۲] حجر (۱۵)، آیه ۲۹؛ «فَإِذا سَوَّیتُهُ وَ نَفَخْتُ فیهِ مِنْ رُوحی‌ فَقَعُوا لَهُ ساجِدین».    
و دارای مراتب بلند و استعداد بی‌نهایت می‌باشد و در رسیدن به درجات بی‌انتهای کمال و معرفت الاهی، محدودیت ندارد؛ زیرا مراتب کمال حضرت حق و نور وجودی او بی‌نهایت و غیر محدود است.

۳.۲.۲ - انواع حیثیت مجردات

از سوی دیگر حوریان بهشتی و به عبارت جامع‌تر، مجردات از مخلوقات الاهی نیز دارای دو حیثیت هستند: یکی حیثیت جسمانی که از خاک نورانی بهشتی آفریده شده‌اند؛
[۲۳] قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی،‌ محقق، مصحح:موسوی جزائری، طیب‌، ج ۲، ص ۸۲، دار الکتاب، قم، چاپ سوم، ۱۴۰۴ ق؛ وقتی ابابصیر از امام صادق علیه‌السلام دربارۀ خلقت حوریان بهشتی می‌پرسد، آن حضرت می‌فرماید:«مِنْ تُرْبَةِ الْجَنَّةِ النُّورَانِیةِ».    
بنابر‌این دارای آثار مادی و حجاب‌های جسمانی در این دنیا نیستند. دیگری حیثیت روحانی که محدود به حدودی هستند که از سوی حضرت حق تعالی برایشان به اندازۀ ظرفیت وجودی هرکدام معین و مقدر شده است و بالاتر از آن حد برای آنان میسر نیست.
[۲۴] صافات (۳۷)، آیه ۱۶۴؛ «وَ مَا مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقَامٌ مَّعْلُومٌ».    


۳.۲.۳ - مراحل خلقت حضرت فاطمه

به‌درستی که حضرت فاطمه ـ سلام‌الله‌علیها ـ در مرحلۀ اول خلقت ، همجنس حوریان از خاک نورانی بهشت است، آن هم از نور خود حضرت حق تعالی، پیش از آفرینش آدم. وقتی که پروردگار متعال، آدم را آفرید، جسم نوری حضرت فاطمه ـ سلام‌الله‌علیها ـ را به‌صورت یک سیب در بهشت در آورد و در شب معراج ، آن سیب را توسط حضرت جبرئیل، به پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ داد و پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ آن سیب را نوش جان فرمودند و نطفه حضرت فاطمه از آن سیب بهشتی منعقد شد؛
[۲۵] شیخ صدوق‌، معانی الأخبار، محقق و مصحح:غفاری، علی‌اکبر، ص ۳۹۶، دفتر انتشارات اسلامی، قم،‌ چاپ اول،‌ ۱۴۰۳ ق.    
اما در مرحلۀ وجودی در این دنیا ، همانند انسان‌های دیگر از خاک آفریده شده است.

نتیجه این‌که جسم شریف فاطمۀ زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ دارای آثار مادی نیست و همانند حوریان است و بسیار زیبا و پاک شده از آلودگی‌ها و حجاب‌های ظلمانی می‌باشد؛ اما از جهت صورت این دنیایی، همانند نوع انسان‌ها آفریده شده است.

۱. ↑ مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج ۲، ص ۳۰۶، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، ۱۳۶۰ ش.
۲. ↑ مهیار، رضا، فرهنگ ابجدی عربی ـ فارسی، ص ۲۶، واژه حور.
۳. ↑ مکارم، شیرازی ناصر، تفسیر نمونه، ج ۲۱، ص ۲۱۲، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۷۴ ش.    
۴. ↑ نمایه «حور العین بهشتی و ازدواج»، سؤال ۷۸۹.
۵. ↑ نمایه «حور العین بهشتی و زنان»، سؤال ۸۶۴.
۶. ↑ الرحمن (۵۵)، آیه ۷۰؛ «فِیهِنَّ خَیراتٌ حِسانٌ».    
۷. ↑ صافات (۳۷)، آیه ۴۸؛ «وَ عِنْدَهُمْ قاصِراتُ الطَّرْفِ عِینٌ کَأَنَّهُنَّ بَیضٌ مَکْنُونٌ».    
۸. ↑ طیب، سیدعبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱۲، ص ۳۸۷، انتشارات اسلام، چاپ دوم، تهران، ۱۳۷۸ ش.
۹. ↑ نمایه «رسم و عادت و بتول بودن فاطمه»، سؤال ۸۱۴۰.
۱۰. ↑ واقعه (۵۶)، آیه ۳۵؛ «إِنَّا أَنْشَأْناهُنَّ إِنْشاءً فَجَعَلْناهُنَّ أَبْکاراً».    
۱۱. ↑ نساء (۴)، آیه ۵۷؛ «وَ أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ».    
۱۲. ↑ الرحمن (۵۵)، آیه ۵۸؛ «کَأَنَّهُنَّ الْیاقُوتُ وَ الْمَرْجانُ».    
۱۳. ↑ واقعه (۵۶)، آیه ۲۲؛ «کَأَمْثالِ اللُّؤْلُؤِ الْمَکْنُونِ».    
۱۴. ↑ الرحمن (۵۵)، آیه ۷۴؛ «لَمْ یطْمِثْهُنَّ إِنْسٌ قَبْلَهُمْ وَ لا جَانٌّ».    
۱۵. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، ج ‌۷۸، ص ۱۱۲، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ ق.    
۱۶. ↑ نوری، حسین بن محمد تقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ۲، ص ۳۷، مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام، قم، چاپ اول، ۱۴۰۸ ق.    
۱۷. ↑ طبری آملی صغیر، محمد بن جریر بن رستم، دلائل الإمامة، ص ۱۴۶، بعثت، قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ ق.    
۱۸. ↑ ابن مغازلی، علی بن محمد الشافعی‌، مناقب الإمام علی بن أبی طالب علیهما السلام، ص ۲۹۶، دار الأضواء، بیروت، چاپ سوم، ۱۴۲۴ ق.
۱۹. ↑ ابن عبدالوهاب، حسین بن عبدالوهاب، عیون المعجزات، ص ۵۸، مکتبة الداوری، قم، چاپ اول، بی‌تا.    
۲۰. ↑ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، محقق و مصحح:رسولی محلاتی، هاشم‌، ج ۱، ص ۴۶۳ ؟؟؟، بنی هاشمی، تبریز، چاپ اول، ۱۳۸۱ق.
۲۱. ↑ مؤمنون (۲۳)، آیه ۱۲؛ «وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ مِنْ سُلالَةٍ مِنْ طین».    
۲۲. ↑ حجر (۱۵)، آیه ۲۹؛ «فَإِذا سَوَّیتُهُ وَ نَفَخْتُ فیهِ مِنْ رُوحی‌ فَقَعُوا لَهُ ساجِدین».    
۲۳. ↑ قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی،‌ محقق، مصحح:موسوی جزائری، طیب‌، ج ۲، ص ۸۲، دار الکتاب، قم، چاپ سوم، ۱۴۰۴ ق؛ وقتی ابابصیر از امام صادق علیه‌السلام دربارۀ خلقت حوریان بهشتی می‌پرسد، آن حضرت می‌فرماید:«مِنْ تُرْبَةِ الْجَنَّةِ النُّورَانِیةِ».    
۲۴. ↑ صافات (۳۷)، آیه ۱۶۴؛ «وَ مَا مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقَامٌ مَّعْلُومٌ».    
۲۵. ↑ شیخ صدوق‌، معانی الأخبار، محقق و مصحح:غفاری، علی‌اکبر، ص ۳۹۶، دفتر انتشارات اسلامی، قم،‌ چاپ اول،‌ ۱۴۰۳ ق.    


پایگاه اسلام کوئیست.    


رده‌های این صفحه : تفسیر حدیث | حدیث شناسی
جعبه ابزار