تکرار تقوا در آیه ۹۳ سوره مائده
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه:
تقوا،
ایمان،
عمل صالح،
تفسیر.
پرسش: معنای تکرار کلمه تقوا در
آیه ۹۳
سوره مائده «... إِذا مَا اتَّقَوْا وَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ ثُمَّ اتَّقَوْا وَ آمَنُوا ثُمَّ اتَّقَوْا ...» چیست؟
پاسخ: میان
مفسران اختلاف دیدگاه وجود دارد.
بعضی از
مفسرین، آن را حمل بر
تأکید کرده‌اند؛ زیرا اهمیت موضوع
تقوا،
ایمان و
عمل صالح ایجاب می‌کند که در مورد آن به طور جدی و مکرر تأکید شود، ولی گروهی از مفسران معتقدند که هر یک از این سه جمله، ناظر به یک
حقیقت است.
منظور از «
تقوا» که نخستین بار ذکر شده، همان
احساس مسئولیت درونی است که
انسان را به سوی
تحقیق و بررسی درباره
دین و
نگاه کردن در
معجزه پیامبر (ص) و جست و جو درباره
حق رهنمون می‌کند و نتیجه آن ایمان و عمل صالح است.
به تعبیر دیگر، تا مرحله‌ای از تقوا در وجود انسان نباشد به
فکر تحقیق و جست و جوی حق نمی افتد.
بنابر این، نخستین بار که در آیه فوق سخن از تقوا به میان آمده، اشاره به این مرحله از تقوا است، و این منافات با آغاز
آیه که می‌گوید: «لَیسَ عَلَی الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ...»
ندارد؛ زیرا ایمان در آغاز آیه، ممکن است به معنای
تسلیم ظاهری باشد، ولی ایمانی که بعد از تقوا به وجود آید،
ایمان واقعی است.
دومین بار که سخن از
تقوا به میان آمده، اشاره به تقوایی است که در درون
جان انسان نفوذ می کند و
اثر آن عمیق تر می شود و نتیجه آن
ایمان مستقر و
ثابتی است که
عمل صالح جزو آن است.
لذا در جمله دوم پس از ذکر ایمان، سخنی از عمل صالح به میان نیامده، بلکه تنها می‌فرماید: «ثُمَّ اتَّقَوْا وَ آمَنُوا...»؛ یعنی این ایمان به قدری
نافذ و ثابت است که نیازی به ذکر عمل صالح در تعقیب آن نیست.
در مرحله سوم که گفت و گو از تقوا می‌کند، منظور تقوایی است که به مرحله عالی خود رسیده، به گونه ای که علاوه بر
دعوت به انجام
وظایف حتمی، دعوت به
احسان یعنی
کارهای نیک نیز می‌کند، حتی کارهایی که از
واجبات نیست.
خلاصه این که هر یک از این سه تقوا، اشاره به مرحله‌ای از
احساس مسئولیت و
پرهیزکاری است؛ مرحله ابتدایی، مرحله متوسط و مرحله نهایی، و هر یک
قرینه‌ای در خود
آیه دارد که به اتکای آن می‌توان
مقصود را دریافت.
علت این که این
واژه سه بار تکرار شد و
خداوند مراحل سه گانه
ایمان،
عمل صالح و
احسان را به آن
تقیید نمود،
تأکید برای لزوم
مقارنت و همراهی این مراحل، با
تقوای واقعی است و این که نباید در این مراحل هیچ گونه
غرض غیردینی در کار باشد.
بنابراین مراد از
آیه شریفه: "لَیسَ عَلَی الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ جُناحٌ فِیما طَعِمُوا..."، این است که بر کسانی که ایمان آورده و عمل صالح نموده‌اند، نسبت به
اعمال حرامی که قبل از ایمان آوردن مرتکب شده‌اند
گناهی نیست، اما به شرطی که ایمان و انجام عمل صالح در جمیع شئون
زندگی آنان حکم فرما باشد و
واجبات را انجام داده و از
محرمات پرهیز کنند.
با داشتن چنین
فضائلی اگر قبل از
نزول آیه تحریم و
اطلاع از برخی محرمات و یا قبل از این که معنای آن را فهمیده باشند، به یکی از این
پلیدی‌ها که عمل
شیطان است مبتلا بوده‌اند، گناهی بر آنها نیست و
خدای تعالی از گناهان گذشته آنان صرف نظر نموده است.
مقصود از
تقوای اول،
خودداری از
شرب خمر، بعد از
حرمت، و منظور از تقوای دوم،
استوار و
ثابت قدم بودن بر
ترک شراب، و منظور از تقوای سوم، ترک همه
معصیت ها و انجام
کارهای نیکو است.
سایت اسلام کوئیست
