تقوا و نظم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: تقوا، نظم،
احکام تشریعی.
پرسش: امام علی (علیه‌السلام) فرمود: «أُوصِیکُمَا وَ جَمِیعَ وَلَدِی وَ أَهْلِی وَ مَنْ بَلَغَهُ کِتَابِی بِتَقْوَی اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِکُم».
نظم در این حدیث به چه معناست؟ چه رابطه‌ای با
تقوا دارد؟ و چرا از بین این همه امور بر نظم تأکید شده است؟
پاسخ: تقوا و نظم لازم و ملزوم‌اند. کسی که نظم در کار و امور عبادی خویش نداشته باشد، از انجام امور دنیوی و تکالیف شرعی خویش به‌صورت هدفمند باز می‌ماند و این امر به مرور، موجب سرخوردگی و کسالت او از امور دنیوی و اخروی می‌گردد و چنین شخصی نمی‌تواند به مراحل متعدد و درجات مختلف تقوای الاهی برسد.
در معارف اسلامی، نظم در کنار تقوا ذکر شده است؛ مانند آنچه که در سفارشات امام علی (علیه‌السلام) می‌خوانیم: «أُوصِیکُمَا وَ جَمِیعَ وَلَدِی وَ أَهْلِی وَ مَنْ بَلَغَهُ کِتَابِی بِتَقْوَی اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِکُم؛
شما (حسن و حسین)، تمام فرزندان،
خانواده و کسانی را که این نامه من به آنها می‌رسد، به تقوای الاهی و نظم در کارها سفارش می‌کنم.»
"نظم" در لغت، معنایی شبیه تقوا دارد؛ چنان‌که در
لسان العرب بیان شده است. نظم، یعنی هر چیزی را در جای حقیقی خود قرار دادن، بر مقتضای
عقل و بدون اختلاف در ترتیب.
پس این دو (نظم و تقوا) دارای رابطه‌ای نزدیک، لازم و ملزوم و اثرگذار بر همدیگرند. آدم‌های منظم هستند که می‌توانند زندگی خود را مدیریت کنند و از آن‌سو مهم‌ترین اصلی که ضامن نظم و ثبات اجتماعی است و میزان واقعی ارزش‌های انسانی را دربرابر ارزش‌های دروغین مشخص می‌کند، تقواست.
از‌این‌رو
امام صادق (علیه‌السلام) در معنای نظم می‌فرماید: «نظم؛
تدبیر،
حکمت، اندازه‌گیری و هماهنگی در اشیائی است که عقل را به حیرت وامی‌دارد.»
آن حضرت در راستای این گفتار می‌فرماید: «
خداوند متعال همۀ موجودات را آفریده و سپس با نظم و تدبیر کامل و حکمت تمام، جریان امور و برنامۀ بقا و زندگی آنها را معین فرموده است. مطابق با همین برنامه و نظم تکوینی، برای نوع
انسان برنامۀ تکلیفی و احکام تشریعی مخصوصی تعیین نموده است.»
احکام تشریعی درحقیقت برای روشن کردن خط‌مشی و مشخص نمودن برنامۀ اساسی و تکوینی است و با اجرای برنامۀ تشریعی، هدف و مقصود از
آفرینش و تدبیر و حکمت در تکوین به‌دست می‌آید. پس برنامۀ تشریع، نتیجه و محصول آفرینش و تدبیر و حکمت پروردگار است و اگر خلل و نقصی در برنامۀ
تشریع به هم رسد، اساس
خلقت و برنامه و نظم در آفرینش بهم خورده و نتیجۀ مطلوب حاصل نخواهد شد.
امام رضا (علیه‌السلام) نیز می‌فرماید: «اختلال که بهم‌خوردگی نظم است، نمی‌گذارد
اعصاب وظیفۀ خود را طبیعی و کامل انجام دهد، افکاری که از مغز آلوده و اعصاب غیر منظم پدید می‌آید، آلوده و غیر منظم است».
با بیان
امامان معصوم (علیهم‌السلام) رابطۀ عمیق بین تقوا و نظم معلوم شده؛ به‌گونه‌ای که می‌توان گفت؛ این دو لازم و ملزوم‌اند. روشن است کسی که نظم در کار و امور عبادی خویش نداشته باشد، از انجام امور دنیوی و تکالیف شرعی خویش به‌صورت هدفمند باز می‌ماند و این امر به مرور، موجب سرخوردگی و
کسالت او از امور دنیوی و اخروی می‌گردد و چنین شخصی نمی‌تواند به مراحل متعدد و درجات مختلف
تقوای الاهی برسد. به عبارت روشن‌تر، علت تقدیم نظم بر سایر امور دینی در کلام امام علی (علیه‌السلام)، این است که انجام و رعایت تمام امور دینی فرع بر نظم هستند، اگر این اصل، از سوی کسی نادیده گرفته شود، دیگر امور دینی نیز خواه ناخواه نادیده گرفته می‌شود و شخص از رسیدن به تقوای الاهی محروم خواهد شد.
همچنان که
امام باقر (علیه‌السلام) می‌فرماید: «من کسی را که در امور دنیوی کسل،
تنبل و سست باشد،
دوست ندارم و کسی که در امور دنیوی کسل و سست باشد، در امور اخروی سست‌تر خواهد بود.»
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «تقوا و نظم»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۶/۶.
