تقسیم قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قرآن کریم، تقسیم‌بندی، جزء، حزب.
پرسش: چرا
قرآن کریم دارای جزء و حزب است؟ چرا دارای ۳۰ جزء است؟
پاسخ:
تقسیم
قرآن مجید به «جزء» و «حزب» به منظور آسان شدن تعلیم و فراگیری آن انجام گرفته است.
اما این‌که این کار از چه زمانی صورت گرفته است، میان قرآن‌پژوهان اختلاف نظر وجود دارد:
تقسیم قرآن به جزء، در زمان
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله سابقه داشته،
و احادیثی حاکی از آن است که در دوران
رسول خدا قرآن به اجزایی تقسیم شده بود.
از مالک نقل کرده‌اند: مصحفی از جدش ارائه نمود که هم‌زمان با
مصحف عثمان نوشته شده بود و در آن نشانه‌هایی وجود داشت.
هم‌چنین نقل شده است که
امام صادق علیه‌السلام مصحفی داشته‌اند که به چهارده جزء تقسیم شده بود.
ولی آن نوع تقسیم‌بندی با آن‌چه امروز داریم، تفاوت دارد. آنها قرآن را به ۳ سوره، ۵ سوره، ۶ سوره، ۹ سوره، ۱۱ سوره و ۱۳ سوره و حزب مفصل تقسیم می‌کردند؛ یعنی ۳ سوره اول، بقره و آل‌عمران و نساء بوده و ۵ سوره بعدی مائده، انعام، اعراف، انفال، براءة ... و حزب مفصل هم از سوره «ق» تا آخر قرآن بوده است.
تقسیم قرآن به سی جزء و هر جزء به چهار حزب، پس از دوران «حجاج» و به منظور تسهیل در امر تدریس و فراگیری
قرآن انجام گرفت.
زرکشی در این‌باره می‌گوید: «مشهور شدن تقسیم قرآن به سی جزء، مانند شهرت تقسیم هر حزب به ربع‌ها از طریق مدارس علمی و بعضی جاهای دیگر بوده است».
ابوالحسن علی بن محمد سخاوی (متوفای ۶۴۳) از دانشمندان بزرگ در ادب و فقه و قرائات که در دمشق می‌زیست، در کتاب «
جمال القراء»، تقسیم‌بندی قرآن را به ۳۰ جزء و هر جزئی را به ۱۲ قسمت، که مجموعاً ۳۶۰ قسمت باشد، به دانشمند نامی ابوعثمان عمرو بن عبید (متوفای ۱۴۴) که از شیوخ معتزله و مردی زاهد پیشه بود، نسبت می‌دهد و می‌گوید که او با درخواست منصور (خلیفه عباسی متوفای ۱۵۸) این کار را انجام داده است. منصور دوانیقی از وی خواست تا قرآن را برحسب ایام سال تقسیم‌بندی کند و برای تنظیم حفظ و
قرائت روزانه قرآن آماده گردد. او به درخواست منصور پاسخ مثبت داد و با نظمی استوار این تقسیم‌بندی را انجام داد و در پایان هر جزء با خط زرین نشانه‌گذاری کرد. منصور آن را به فرزند خود مهدی تعلیم داد و سپس دیگران پیروی کرده، و کم‌کم این تقسیم‌بندی میان مسلمانان رواج یافت.
گفته شده: تقسیم قرآن به قسمت‌های ده‌گانه و پنج‌گانه و حزب و جزء و تعیین علامت و نشانه برای آنها، به دستور مأمون عباسی انجام گرفته است.
اما آن‌چه مشهور است این است که تقسیم‌بندی‌های موجود در قرآن کریم وحیانی نبوده؛ بلکه این
کتاب آسمانی در دوره‌های بعدی و برای دست‌رسی بهتر برای قرائت و تدریس قرآن رده‌بندی شده است.
پایگاه اسلام کوئست.
