تبعیت از فقها
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه:اهل ذکر، فقها، معصومین.
پرسش:آیا در
تفقه و دین آموزی می توان به غیر
معصوم مانند
فقها رجوع کرد؟ به چه دلیل؟ با توجه به این که
اهل بیت (علیهم السلام)
اهل ذکر معرفی شده اند!
پاسخ:
اهل ذکر در
آیه شریفه "فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْر"
، به معصومان (علیهم السلام)
تفسیر شده است که کامل ترین مصداق اهل ذکرند، اما از آیه، انحصار استفاده نمی شود؛ زیرا معنای اهل ذکر، وسیع است و شامل تمام کسانی که علم و آگاهی بیشتری دارند می شود.
علامه طباطبایی (رحمة الله علیه) در
تفسیر این آیه می گوید: آیه شریفه، ارشاد به یکى از اصول عقلایى و احکام عام عقلى است. و آن عبارت از وجوب رجوع جاهل به عالم در هر فن و رشته است، و به همین جهت روشن است که این دستور یک دستور تعبدى نبوده و امر آن هم،
امر مولوی نیست.
برای اطلاع بیشتر خلاصه ای از آنچه در این باره، در برخی
تفاسیر به آن اشاره شده است را بیان می نماییم:
"روایات متعددی از جمله روایتى از
امام رضا (علیه السلام) در
تفسیر "فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْر" وارد شده است که آن حضرت فرمود: "مائیم اهل ذکر و مائیم پرسش شوندگان. راوی می گوید عرض کردم: شما پرسش شونده و ما پرسش کننده ایم؟ فرمود: آرى.. .
در روایت دیگرى
امام صادق (علیه السلام) در
تفسیر آیه فرمود: ذکر،
قرآن است، و
اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه وآله) اهل ذکرند، و از آنها باید سؤال کرد.
در روایاتی نیز مى خوانیم که "ذکر" شخص پیامبر (صلی الله علیه وآله) است و اهل بیت او اهل الذکر هستند.
روایات متعدد دیگرى نیز به همین مضمون رسیده است... .
در روایاتى که در
تفسیر آیات
قرآن وارد شده است، بیان مصداق هاى معینى را مى بینیم که مفهوم وسیع آیه را هرگز محدود نمى کند، و همان گونه که گفتیم: ذکر به معناى هر گونه آگاهى و یاد آورى و اطلاع است، و اهل الذکر، آگاهان و مطلعین را در همه زمینه ها در بر مى گیرد.
ولى از آن جا که
قرآن مجید نمونه بارز یادآورى و علم و آگاهى است به آن "ذکر" اطلاق شده و همچنین شخص پیامبر ص نیز مصداق روشن ذکر است، به همین ترتیب امامان معصوم که اهل بیت او و وارث علم او هستند، روشن ترین مصداق اهل ذکرند.
ولى قبول این مسئله هیچ گونه منافاتى با عمومیت مفهوم آیه و همچنین مورد نزول آن که دانشمندان
اهل کتاب است ندارد، و به همین دلیل علماى اصول و فقهاى ما در مباحث مربوط به
اجتهاد و
تقلید و پیروى ناآگاهان در مسائل دینى از آگاهان و مجتهدین به این آیه استدلال کرده اند.
به هر حال آیه فوق بیانگر یک اصل اساسى اسلامى در تمام زمینه هاى زندگى مادى و معنوى است و به همه مسلمانان تأکید مى کند که آنچه را نمى دانند از مطلعین بپرسند و پیش خود در مسائلى که آگاهى ندارند دخالت نکنند.
به این ترتیب "مسئله تخصص" نه تنها در زمینه مسائل اسلامى و دینى از سوى
قرآن به رسمیت شناخته شده، بلکه در همه زمینه ها مورد قبول و تأکید است، و روى این حساب بر جامعه اسلامی لازم است که در هر عصر و زمان افراد آگاه و صاحب نظر در زمینه های مورد نیاز داشته باشند، که اگر کسانى مسائلى را نمى دانند به آنها مراجعه کنند.
ولى ذکر این نکته نیز لازم است که باید به متخصصان و صاحب نظرانى مراجعه کرد که صداقت و درستى و بى طرفى آنها ثابت و محقق است، آیا ما هرگز به یک طبیب آگاه و متخصص در رشته خود که از صداقت و درستکاریش در همان کار خود، مطمئن نیستیم مراجعه مى کنیم؟! لذا در مباحث مربوط به تقلید و
مرجعیت، صفت
عدالت را در کنار اجتهاد و یا
اعلمیت قرار داده اند، یعنى مرجع تقلید هم باید عالم و آگاه به مسائل اسلامى باشد و هم
با تقوا و
پرهیزکار.
پایگاه اسلام کوئست
