انفال
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مالکیت،
غنایم، انفال.
پرسش: آیه اول
سوره انفال، تمام انفال را بدون استثنا متعلق به خداوند و پیامبرش می‌داند؛ اما در آیه ۴۱ همان سوره، تنها یک پنجم آن غنایم را متعلق به آنان دانسته و طبیعتاً چهار پنجم باقی‌مانده به جنگ‌جویان تعلق خواهد گرفت. به نظر شما کدام یک از این دو آیه متعارض، صحیح می‌باشد؟
پاسخ: غنایم و
انفال از لحاظ منطقی با هم یکسان نیستند؛ اما گذشته از این باید گفت که از دیدگاهی وحدت‌گرایانه می‌توان انسان و تمام
جهان هستی را متعلق به پروردگار دانست؛ اما در نگاهی تکثرگرایانه، برخی
مواهب مادی، بدون آنکه تعلقش از خدا قطع شود، در ملکیت ظاهری انسان‌ها قرار گرفته است و این دو منافاتی با هم ندارند.
آیاتی که به ظاهر متعارض به نظر می‌رسند، عبارت اند از:
أ. "
یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْأَنْفالِ قُلِ الْأَنْفالُ لِلَّهِ وَ الرَّسُول... "؛
درباره انفال از تو می‌پرسند، بگو که انفال متعلق به خدا،
رسول او است.
ب. "
وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‌ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ و... "؛
و آگاه باشید که یک پنجم هر چه به دست آوردید، متعلق به خدا،
پیامبر و... می‌باشد.
در این ارتباط باید گفت: علاوه بر آنکه در دیدگاه
تفسیر ی شیعی، ارتباط منطقی دو عبارت "انفال" و "غنیمت"، از نوع تساوی نیست؛ اما با این وجود، بیان یک نکته می‌تواند کمکی برای برطرف شدن این دسته از ابهامات باشد.
در نگاه اول و با دیدی وحدت‌گرایانه، تمام وجود ما و آنچه که توانایی استفاده از آن را داریم، متعلق به پروردگار هستی‌بخش است. این واقعیت در آیات بسیاری از
قرآن به مخاطبان گوشزد شده است، از جمله:
۱. "
لِلَّهِ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْض "؛
تمام آنچه در آسمان‌ها و
زمین است متعلق به پروردگار می‌باشد.
۲. "
إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُون "؛
همه متعلق به خدا بوده و به‌سوی او بازخواهیم گشت.
۳. "
قُلْ لِمَنْ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ قُلْ لِلَّه "؛
بگو آنچه در آسمان‌ها و زمین است، متعلق به کیست؟ بگو به پروردگار!
از طرف دیگر و با نگاهی تکثرگرایانه، خداوند، انسان‌ها را مالک بخشی از مواهب موجود در جهان دانسته و در موارد مختلف، به‌صورت کلی و یا با تقسیم‌بندی‌هایی خاص این موضوع را خاطرنشان شده است.
او در جایی خویشتن را این‌گونه می‌ستاید:"ُ
وَ الَّذی جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ ذَلُولاً فَامْشُوا فی مَناکِبِها وَ کُلُوا مِنْ رِزْقِهِ وَ إِلَیْهِ النُّشُور "؛
اوست که تمام زمین را رام شما گرداند؛ پس در گوشه و کنار آن به راه افتید و از
روزی او بخورید و بازگشتتان به‌سوی او خواهد بود.
در مواردی چون
خمس ،
ارث،
مالکیت،
و... نیز به نظر می‌رسد که پروردگار، به نوعی انسان‌ها را مالک بخشی از جهان مادی دانسته است.
طبیعی است که بین این دو نگاه متفاوت به مالکیت که از دو منظر جداگانه بیان شده است، تفاوتی نمی‌توان یافت و قرآن چه زیبا در یک آیه به هر دو نگاه اشاره کرده است:"
وَ سَخَّرَ لَکُمْ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ جَمیعاً مِنْهُ إِنَّ فی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُون "؛
و آسمان‌ها و زمین را در اختیارتان نهاد که همه‌اش از اوست. همانا در این نکته، برای
انسان های دارای
اندیشه ، نشانه‌هایی است.
با توجه به نکات فوق و حتی با فرض اتحاد مفهومی "
غنیمت " و "
انفال " می‌توان گفت که اعطای اختیارات مالکانه در مورد چهار پنجم غنایم به جنگ‌جویان نیز ناشی از مالکیت بلامنازع پرورگار است و ملکیت ظاهری آنان چیزی از ملکیت واقعی او نخواهد کاست.
پایگاه اسلام کوئست.
