امکان شناخت خداوند
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه:
شناخت،
شناخت خداوند،
صفات الهی.
پرسش: آیا امکان شناخت خداوند هست؟
پاسخ: یکی از پرسش‌های اساسی در باب
اوصاف الهی این است که آیا
انسان با توجه به این که
خدا به هیچ چیزی
شبیه و مانند نیست، توانائی شناخت صفات الهی را دارد؟ در این باره دیدگاه‌های مختلفی مطرح شده است؛ برخی قائل به عدم امکان و برخی معتقد به تشبیه صفات الهی به صفات انسان گشته اند اما بسیاری از اندیشمندان معتقد به امکان آن هستند.
این دیدگاه بر آن است که
عقل انسان این قدرت را دارد که اوصاف خدا را بشناسد و علاوه بر آن به بررسی و تحلیل آن نیز بپردازد. در این تحلیل ابتدا باید معانی اوصاف الهی را از تمام قیودی که سبب محدودیت آنها می‌شد، جدا کرده و نتیجه آن را که معانی و اوصاف کمالی است، به خداوند نسبت دهیم.
عقل انسان درکی از صفات الهی دارد زیرا هر انسان عاقل و منصفی هنگامی که می‌گوید: خدا عالم است یا خدا قادر است و... معنایی را از این صفات درک می‌کند.
الف) قرآن مجید از یک سو، انسان‌ها را به
تعقل و
تدبر در آیات الهی دعوت می‌کند و از سوی دیگر در آیات متعددی، صفات الهی را بیان می‌دارد. اگر صفات الهی قابل فهم نبودند، چنین دعوتی لغو می‌گردید. در صورتی که خدای حکیم، مبرّای از لغویّت است.
ب)
قرآن هدف غایی آفرینش آدمیان را
پرستش و
عبودیت الهی می‌داند
« وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ » (
ذاریات/۵۶)
و پیداست که
عبادت موجودی که ذات و صفاتش مطلقاً ناشناخته باشد، کار بی‌معنایی است و اساساً نمی‌توان با چنین موجودی هیچ‌گونه ارتباطی برقرار کرد و
قرب او را جست. به عنوان مثال: چگونه می‌توان از موجودی که هیچ معنایی از قدرت او را درنمی‌یابیم، یاری خواست و یار او توکّل کرد.
ج)
آیات فراوانی از
قرآن کریم بر تعالی ومنزه خداوند از اوصاف مخلوقات خویش، تأکید می‌کنند و توصیف تشبیه آلودِ برخی از آدمیان را برنمی‌تابد و می‌فرماید:
« سُبْحَانَهُ وَتَعَالَی عَمَّا یَصِفُونَ » (
انعام/۱۰۰)
«او پاک و منزه است از آنچه وصف می‌کنند.»
و)
امیرمؤمنان علی (ع) در بیانی به این راه شناخت اوصاف الهی اشاره می‌کند و می‌فرماید:
«لم یطلع العقول علی تحدید صفته ولم یحجبها عن واجب معرفته» (
نهج‌البلاغه/ خ ۴۹)
«خردها را بر چگونگی صفات خود آگاه نکرد، لیکن هرگز آنها را از مقدار لازم معرفت خود محجوب نساخته است»
از این دلایل به خوبی برمی‌آید که هر چند احاطۀ‌علمی کامل بر ذات و اوصاف الهی مقدور بشر نیست، ولی او در حد توانایی خود می‌تواند به این اوصاف
شناخت پیدا کند.
سایت پژوهه.
