افت تحصیلی در دانشگاه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: افت تحصیلی، دبیرستان، دانشگاه.
پرسش: در دبیرستان درس خوبی داشتم؛ ولی از وقتی که به دانشگاه رفته‌ام درسم ضعیف شده است. با توجه به این‌که هم خوب درس می‌خوانم، هم خوب گوش می‌دهم، ولی موقع امتحان کم می‌گیرم. لطفاً مرا راهنمایی کنید؟
پاسخ: بیان چند نکته لازم است: ۱. از حفظ طوطی‌وار استفاده نکنید، سعی کنید با معانی آن‌ها ارتباط برقرار کنید؛ ۲. مطالعه خود را به اطلاعات گذشته خود پیوند بزنید، از خود در مورد کاربرد مطالعات و دروس خود بپرسید؛ ۳. مکان و زمان منظمی برای مطالعه داشته باشید (
نظم در خوردن، خوابیدن،
تفریح،
عبادت و... مساوی است با موفقیت.)؛ ۴. برای خود روش مطالعه انتخاب کنید؛ ۵. با رشته تحصیلی خود، اساتید، درس، محیط آموزشی رابطه عاطفی مثبت برقرار کنید از کلمات و تلقینات منفی استفاده نکنید، بیش‌تر با
دوستی هم‌نشینی کنید که جهات مثبت و امیدبخش مطالعه و تحصیل را گوش‌زد می‌کنند، از منفی‌بافی‌ها فاصله بگیرید و خود نیز منفی‌بافی نکنید.
درس خواندن با
دانشگاه از چند جهت تفاوت دارد. امکان دارد بی‌توجهی به این تفاوت‌ها سبب افت تحصیلی در دوره دانشگاه شود:
یکی از تفاوت‌های دوره دبیرستان با دوره دانشگاه این است که در دبیرستان به دروس متنوعی برای آشنایی دانش‌آموز با علوم مختلف پرداخته می‌شود، ولی در دانشگاه دانش‌جو در یکی از رشته‌ها به صورت تخصصی و عمیق مشغول به تحصیل می‌شود.
در دانشگاه ممکن است هر رشته روش مطالعه و
تحقیق مخصوص به خود را داشته باشد.
متون درسی دانشگاه از نظر حجم با زمان دبیرستان فرق می‌کند و دانش‌جو مجبور است برای
امتحان یکی از دو کار را انجام دهد.
نخست این‌که متن زیادی را برای یک ماده درسی مطالعه کند. در این صورت نیاز به تلاش زیاد است. راه دوم این‌که برای امتحان به جزوات اکتفا کند، در این صورت تلاش کم‌تر انجام داده است؛ ولی مطمئناً با جزوه نمی‌توان تمام مطالب لازم را آموخت و نمره خوب گرفت.
ممکن است فردی که در دبیرستان خوب درس می‌خواند، از انگیزه بالا برخوردار باشد. یکی از انگیزه‌های که دانش‌آموزان را به تلاش زیاد وادار می‌کند، راه یافتن به دانشگاه است؛ اما زمانی که فرد به دانشگاه راه یافت، ممکن است، انگیزه‌اش کاهش پیدا کند. در این صورت ممکن است خوب درس بخواند و تلاش زیاد به خرج دهد؛ اما از آن‌جا که انگیزه‌اش پایین است، تلاش‌های او احتمالاً بدون اشتیاق و رغبت صورت می‌گیرد؛ لذا از کارآیی لازم برخوردار نیست.
چنین دانش‌جویانی می‌توانند با انتخاب اهداف بزرگ‌تر
انگیزه خود را تقویت کنند؛ به عنوان مثال می‌تواند راه‌یابی به مراحل بالاتر دانشگاه را جزء هدف خود قرار دهد، تا انگیزه‌اش تقویت شود، یا درصدد ارائه نظریات جدید در رشته تحصیلی خود یا ارائه یک
اختراع و ابتکار جدید متناسب با رشته تحصیلی خود باشد. در نظر گرفتن این اهداف در فرد اشتیاق و رغبت ایجاد نموده و زمینه موفقیت را فراهم می‌کند. بی‌تردید تلاشی که از روی اشتیاق و انگیزه باشد، نتیجه خواهد داد.
پیشرفت یک دانش‌جو را می‌توان به صعود یک کوهنورد تشبیه کرد. یک کوهنورد حرکت صعودی خود را از پایین کوه (مبدا) آغاز می‌کند و به سوی قلّه موردنظر (مقصد) پیش می‌رود. توفیق و کام‌یابی نهایی وی در گرو صعود موفقیت‌آمیز او بر قله است و مجموعه‌ای از عوامل در این موفقیت مؤثرند؛ برنامه‌ریزی مناسب، تمرین‌های مراحل قبلی و آمادگی کامل روحی ـ جسمانی بخشی از عوامل را تشکیل می‌دهند. علاوه بر این، بهره‌گیری از تجهیزات کوهنوردی و ابزارهای کمکی ـ نظیر طناب، چکش، کفش یخ‌شکن و... ـ نقش غیر قابل انکاری ایفا می‌کنند.
بهتر است به برنامه درسی و
تحقیقی خود نگاهی دوباره انداخت و با پی بردن به ضعف‌های احتمالی، به بازسازی آن همت گمارد. در این گام باید با استفاده از افراد موفق یا گرایش‌های خاص و
تفکر صحیح برنامه‌ریزی کرد و از اشتباهات و ضعف‌های برنامه‌های دیگران استفاده نمود.
یکی از ضعف‌های بسیاری از دانش‌پژوهان، استفاده نکردن از فضای علمی کلاس است. آموزشی را که در کلاس صورت می‌پذیرد، نمی‌توان با مطالعه کردن یافت. به همین دلیل باید به صورت فعالانه در کلاس درس مشارکت داشت. باید خود را تا آن‌جا که ممکن است در کانون توجه قرار داد. برای ارائه یک مقاله یا
مدیریت یک سمینار و یا کنفرانس داوطلب شوید و یا در عوض، خود را ملزم به مشارکت در بحث گروهی کنید. اگر کسی نتواند به دیدگاهی واقعی استاد خود دست یابد، توان پاسخ به پرسش‌های او را، حتی با
مطالعه زیاد ندارد. به همین جهت باید در هنگام
شک و
تردید و یا پی نبردن به مطالب، از وی پرسش کرد. از یادداشت‌برداری در کلاس درس نباید
غفلت کرد؛ چراکه مرور سریع‌تر، مطالب پس از کلاس و تمرکز بیش‌تر بر آن‌ها، آسان‌تر خواهد بود.
تردیدی نیست که مهارت‌های مربوط به خوب و درست مطالعه کردن نقش مهمی در موفقیت دانشگاهی دارد؛ اما بسیاری از دانش‌جویان به ندرت از توصیه‌ها و راهنمایی‌های مرتبط با شیوه‌های صحیح مطالعه بهره‌مند می‌شوند. اساتید و مدرسان هم به ندرت روش منطقی مطالعه رشته مورد نظر را ارائه می‌کنند و معمولاً این کار را کاملاً بر عهده خود دانش‌جویان می‌گذارند. به همین دلیل است که عموم دانش‌جویان و حتی دوره آموزشی خود را آغاز می‌کنند، دقیقاً نمی‌دانند که چه انتظاری از آن‌ها می‌رود.
پس باید روش مطالعه‌ای مناسب انتخاب نمود.
به عنوان نمونه می‌توان با این روش مطالعه کرد که در ابتدا مطالب به طور اجمالی مرور شود و پس از آن پرسش‌هابی در آن زمینه‌ها یادداشت کرده و پس از آن به مطالعه آن به صورت تفصیلی پرداخت. در مرحله بعد مطالب را فراخوانی کرده، به یاد آورد و در مرحله آخر، مرور نمود.
البته روش‌های دیگری از قبیل یادداشت‌برداری و خلاصه‌نویسی و غیره هم وجود دارد.
نکته: از روش حفظ طوطی‌وار باید پرهیز نمود.
بعضی دانش‌پژوهان درس را فقط برای امتحان و کسب مدرک می‌خوانند و به همین دلیل از موفقیت خوبی برخوردار نیستند. آن‌ها از روش طوطی‌وار یا حفظ کردن استفاده می‌کنند و مطالب را به‌خوبی نمی‌فهمند؛ به همین دلیل در عمق جان نفوذ نکرده و ناپایدار مانده است.
مطالعه باید همراه با فهمیدن صورت گیرد تا نتیجه مطلوبی از لحاظ کسب نمرات خوب و تغییر رفتار را در پی داشته باشد. سعی شود مطالبی را که آموخته می‌شود، با دانش‌های قبلی خود پیوند زده و به صورت یک رشته پیوسته درآید. سعی کنید مطالب را با مسائل
زندگی روزمره گره بزنید و از خود و استاد بپرسید راستی فایده این بحث به کجا برمی‌گردد و رابطه عاطفی خود را با درس، مکان تحصیل، دوستان هم کلاسی را زیادتر کنید.
در کنار استفاده از روش مناسب مطالعه، محیط علمی خوبی را پدید آورید؛ از جمله آن دمای مناسب اتاق، نور کافی،
آرامش روحی و جسمی،
تمرکز حواس و ... .
قبل از این‌که پایان ترم فرا برسد، باید دقیقاً بدانید که چه مطالبی را برای امتحان باید مرور کنید؛ به همین دلیل از استاد خود بخواهید تا نوع و محدوده امتحان را مشخص کند تا بر طبق آن مطالعه کنید. پس از آن‌که از محدوده و نوع آزمون مطلع شدید، از نحوه پرسش‌های آزمون هم اطلاعاتی به دست آورید تا بر طبق آن مطالعه کنید.
با دور کردن استرس و موانع دیگر از خود با آرامش کامل قبل از آزمون حاضر شوید و در ابتدا سوالات را به طور اجمالی بررسی کرده و از سؤالات آسان‌تر شروع کنید. اگر احساس می‌کنید که
اعتماد به نفس کمی دارید، باید به تقویت آن قبل از آزمون بپردازید. سعی کنید روز آزمون و چگونگی آن را قبل از آن و با سؤالات فرضی
تجربه کرده تا موانع و ضعف‌های خود را جبران کنید. وقت خود را در جلسه امتحان تنظیم کنید. از سؤالات آسان‌تر شروع کنید، به دقت سؤال را بخوانید تا متوجه سؤال نشده‌اید، جواب ندهید. هر سؤالی را که جواب برایش پیدا نکرده، در آخر وقت با استفاده از معلومات قبلی و تفکر خودتان به پاسخ آن اقدام کنید (سؤال را بدون جواب نگذارید).
۱. از حفظ طوطی‌وار استفاده نکنید، سعی کنید با معانی آن‌ها ارتباط برقرار کنید.
۲. مطالعه خود را به اطلاعات گذشته خود پیوند بزنید، از خود در مورد کاربرد مطالعات و دروس خود بپرسید.
۳. مکان و زمان منظمی برای مطالعه داشته باشید (
نظم در خوردن، خوابیدن،
تفریح،
عبادت و... مساوی است با موفقیت.)
۴. برای خود روش مطالعه انتخاب کنید.
۵. با رشته تحصیلی خود، اساتید، درس، محیط آموزشی رابطه عاطفی مثبت برقرار کنید از کلمات و تلقینات منفی استفاده نکنید، بیش‌تر با
دوستی هم‌نشینی کنید که جهات مثبت و امیدبخش مطالعه و تحصیل را گوش‌زد می‌کنند، از منفی‌بافی‌ها فاصله بگیرید و خود نیز منفی‌بافی نکنید.
۶. برای تمرکز بیش‌تر:
أ. پیش‌مطالعه کنید (قبل از حضور در کلاس)؛
ب. مطالعه و مباحثه علمی گروهی داشته باشید؛
ج. مطالب خوانده شده را با
خلاقیت خود و با روش خودتان تقسیم‌بندی کنید؛
د. در کلاس یادداشت برداری کنید؛
ه. برای رفع خستگی در مطالعات خود تنوع داشته باشید؛ مثلاً وقتی مطالبی سنگین خواندید، در کنار آن
شعر یا کتاب داستان یا طنزی هم مطالعه کنید.
و. از
توسل و
توکل به خدا استفاده کنید.
دعای مطالعه را از
مفاتیح الجنان حفظ کنید و در شروع مطالعه بخوانید.
۱. مطالعه روشمند، دکتر عین‌الله خادمی، چاپ اول، نشر پارسایان.
۲. اضطراب امتحان، اسماعیل بیابان‌گرد.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «افت تحصیلی در دانشگاه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۲/۱۷.
