• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اصحاب اجماع

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: اجماع، علم رجال، ائمه، امامیه، حدیث.

پرسش: اصحاب اجماع به چه کسانی گفته می‌شود؟

پاسخ: اصحاب اجماع، یک اصطلاح جدیدی است بین متأخرین از علمای رجال، که آن را یکی از موضوعات علم رجال قرار داده‌اند و در مقدمه و یا در خاتمه علم رجال از آن بحث کرده‌اند، و به تعداد‌ اندکی از اصحاب امام باقر (علیه‌السلام) و امام صادق (علیه‌السلام) و امام موسی کاظم (علیه‌السلام) و امام رضا (علیه‌السلام) گفته می‌شود که آنها از موثقین رواة ائمه (علیهم‌السلام) بوده‌اند و شأن و مقام بزرگی در نزد آنها داشته‌اند، و به این جهت بوده است که بسیاری از احادیث فقه شیعه به این بزرگواران (اصحاب اجماع) منتهی می‌شود و فقه اسلامی به برکت اصحاب اجماع پویا شده است، در فقه شیعه اصحاب اجماع آن‌چنان مقام والایی دارند که اگر اسامی آنها و احادیث منقوله از آنها را از فقه شیعه برداریم، اثری از فقه شیعه نمی‌ماند.



اصحاب اجماع، یک اصطلاح جدیدی است بین متأخرین از علمای رجال، که آن را یکی از موضوعات علم رجال قرار داده‌اند و در مقدمه و یا در خاتمه علم رجال از آن بحث کرده‌اند.

۱.۱ - دیدگاه محدث نوری

از محدث نوری نقل شده که: مسئله اصحاب اجماع از مسائل مهم علم رجال است؛ زیرا بنا بر بعضی از اقوال در تعداد اصحاب اجماع، هزاران حدیث داخل حدیث صحیح می‌شود.

۱.۲ - دیدگاه کشی

اصل و ریشه اصحاب اجماع از رجال کشی نقل شده است که کشّی آنها را به جای اصطلاح (اصحاب الاجماع) به (تسمیة الفقهاء) نام‌گذاری کرده است.


و هدف از اختصاص این عنوان (اصحاب اجماع) به تعداد‌ اندکی از اصحاب امام باقر (علیه‌السلام) و امام صادق (علیه‌السلام) و امام موسی کاظم (علیه‌السلام) و امام رضا (علیه‌السلام) به خاطر این بوده است که آنها از موثقین رواة ائمه (علیهم‌السلام) بوده‌اند و شأن و مقام بزرگی در نزد آنها داشته‌اند، و به این جهت بوده است که بسیاری از احادیث فقه شیعه به این بزرگواران (اصحاب اجماع) منتهی می‌شود و فقه اسلامی به برکت اصحاب اجماع پویا شده است، در فقه شیعه اصحاب اجماع آن‌چنان مقام والایی دارند که اگر اسامی آنها و احادیث منقوله از آنها را از فقه شیعه برداریم، اثری از فقه شیعه نمی‌ماند.


در میان علمای رجال معروف و مشهور است که اصحاب اجماع هجده نفر هستند که عبارت‌اند از:

۳.۱ - اصحاب امام باقر

۶ نفر از آنها از اصحاب امام باقر (علیه‌السلام) می‌باشند؛ به نام‌های: ۱. زرارة بن اعین؛ ۲. معروف بن خربوذ؛ ۳. بُرید بن معاویة؛ ۴. ابوبصیر الاسدی؛ ۵. فُضیل بن یسار؛ ۶. محمد بن مسلم الطائفی.

۳.۲ - اصحاب امام صادق

۶ نفر از اصحاب خاص امام صادق (علیه‌السلام) می‌باشند؛ به نام‌های:
۱. جمیل بن درّاج؛ ۲. عبدالله بن مُسکان؛ ۳. عبدالله بن بُکیر؛ ۴. حمّاد بن عثمان؛ ۵. حمّاد بن عیسی؛ ۶. ابان بن عُثمان.

۳.۳ - اصحاب امام کاظم و امام رضا

۶ نفر هم از از اصحاب امام کاظم و امام رضا (علیهما‌السلام) هستند که عبارت‌اند:
۱. یونس بن عبدالرحمن؛ ۲. صفوان بن یحیی؛ ۳. محمّد بن ابی عُمیر؛ ۴. عبدالله بن مُغیرة؛ ۵. حسن بن محبوب؛ ۶.احمد بن محمد بن ابی‌نصر.
این ۱۸ نفر بنا به نقل کشی از (اصحاب اجماع) هستند که به نظر او، تمام این افراد، مورد اتفاق علمای علم رجال می‌باشند.


هر خبر و حدیثی که از این هجده نفر نقل شده باشد آن حدیث صحیح است و هیچ ایرادی از حیث سند ندارد؛ چون اجماع علمای رجال بر این است که هر حدیثی به اصحاب اجماع منتهی شود، از حیث سند صحیح است؛ یعنی «قطعی الصدور» گرفته می‌شود.


البته در میان این ۱۸ نفر در بعضی از کتب رجال اختلاف دیده می‌شود. بعضی از علمای رجال در طبقه اولی به جای ابوبصیر الاسدی، ابوبصیر المرادی را ذکر کرده‌اند و در طبقه سوم بعضی از رجالی‌ها به جای حسن بن محبوب، حسن بن علی فضّال، و فضالة بن ایّوب را ذکر کرده‌اند. (که این اختلاف در علم رجال در محل خودش بحث شده است.)
در کتاب عدة الاصول آمده است که: طائفه امامیّه، اجماع و اتفاق کرده‌اند بر اینکه: محمد بن ابی‌عمیر، و صفوان بن یحیی، و احمد بن محمد بن ابی‌نصر، و ثقات غیر از اینها که معروف به اصحاب اجماع شده‌اند روایت نمی‌کنند (خواه مسند و خواه مرسل؛ مگر از کسی که پیش آنها موثق است؛ اما غیر از این هجده نفر این‌طور نیستند و لذا اصحاب امامیّه به مراسیل این‌ها هم عمل کرده‌اند.


خلاصه اینکه به ترتیب ذیل علمای بزرگ امامیه اصحاب اجماع را نقل کرده‌اند و قبول نموده‌اند:
۱. ابوعمرو الکشی؛ ۲. شیخ طوسی؛ ۳. محمد بن علی بن شهرآشوب؛ ۴. علامه حلّی؛ ۵. ابن داود صاحب الرجال؛ ۶. شهید اوّل؛ ۷. شهید ثانی؛ ۸. شیخ بهایی؛ ۹. محقق داماد؛ ۱۰. محقق سبزواری؛ ۱۱. مجلسی اول؛ ۱۲. فخر الدین طریحی، ۱۳. مجلسی دوم و علمای دیگر.


۱. سبحانی، جعفر، کلیات فی علم الرجال، ص۱۶۸.    
۲. سبحانی، جعفر، کلیات فی علم الرجال، ص۱۶۸.    
۳. سبحانی، جعفر، کلیات فی علم الرجال، ص۱۶۵.    
۴. سبحانی، جعفر، کلیات فی علم الرجال، ص۱۶۸.    
۵. سبحانی، جعفر، کلّیات فی علم الرجال، ص۱۶۹.    
۶. سبحانی، جعفر، کلیات فی علم الرجال، ص۱۷۳۱۷۲.    
۷. شیخ طوسی، محمد بن حسن، عدة الاصول، ج۱، ص۱۵۴.    
۸. سبحانی، جعفر، کلیات فی علم الرجال، ص۱۷۲-۱۷۵.    



سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «اصحاب اجماع»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۷/۲۶.    


رده‌های این صفحه : علم رجال




جعبه ابزار