آل‌ابراهیم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: آل ابراهیم،
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)،
قرآن کریم،
نبوّت،
امامت.
پرسش: آل ابراهیم چه کسانی هستند؟ و آیا پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از آل ابراهیم است؟
پاسخ اجمالی: مفسرین قرآن کریم احتمالات مختلفی در مورد مصادیق آل ابراهیم مطرح کرده‌اند از جمله: فرزندان پاک و برگزیده
حضرت ابراهیم (علیه‌السلام)،
آل محمد، مؤمنان به دین ابراهیم و یا شخص ابراهیم (علیه‌السلام).
«آل» از ریشه «ا- و- ل» در لغت به معنای
اهل‌بیت، خانواده و عیال آمده است. «آل الرجل»؛ یعنی کسانی که به او نزدیک هستند.
واژه «آل ابراهیم» در قرآن کریم دو بار و در آیات ۵۴
سوره نساء و ۳۳
آل عمران آمده است:
«...ِ فَقَدْ آتَیْنا آلَ اِبْراهیمَ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ آتَیْناهُمْ مُلْکاً عَظیما؛
در حقیقت، ما به خاندان ابراهیم، کتاب و
حکمت دادیم و به آنان، مُلکی بزرگ بخشیدیم.»
«اِنَّ اللَّهَ اصْطَفی آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ اِبْراهیمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَی الْعالَمین؛
به یقین،
خداوند،
آدم (علیه‌السّلام) و
نوح (علیه‌السّلام) و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر مردم جهان برتری داده است.»
با توجه به معنای «آل» مفسّران قرآن، در مورد مصادیق آل ابراهیم چند احتمال را مطرح کرده‌اند:
منظور از آل ابراهیم فرزندان پاک و برگزیده ابراهیم هستند؛ مانند
حضرت اسماعیل (علیه‌السّلام)،
اسحاق (علیه‌السّلام)،
یعقوب (علیه‌السّلام)،
داوود (علیه‌السّلام)،
سلیمان (علیه‌السّلام)،
یونس (علیه‌السّلام)،
زکریا (علیه‌السّلام)،
عیسی (علیه‌السّلام)، پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و جانشینان آن‌حضرت از خاندان وی.
البته برخی از مفسران معتقدند، از سیاق آیه ۵۴
سوره نساء که درصدد سرزنش
بنی‌اسرائیل (دودمان اسحاق) است، برمی‌آید که مقصود از آل ابراهیم، پاکان ذرّیه او از طریق اسماعیل است و شامل ذریه ابراهیم از طریق اسحاق نمی‌شود.
آل ابراهیم همان
آل محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) هستند که اهل او هستند.
در روایت آمده است زمانی که مردم با
ابوبکر بیعت کردند،
ابوذر غفاری وارد
مسجد شد و خطاب به مردم گفت: به‌یقین، خداوند،
آدم،
نوح،
خاندان ابراهیم و
خاندان عمران را بر مردم جهان برتری داده است... همانا
اهل‌بیت پیامبر شما، همان آل ابراهیم و برگزیده و از سلاله اسماعیل (علیه‌السّلام) هستند.
منظور از آل ابراهیم مؤمنان به دین ابراهیم، یعنی
اسلام هستند.
آل مرد به کسانی از نزدیکان و خواص قبیله و عشیره و موافقان در دین می‌گویند. پس کسی که در دین موافق نباشد و پیرو (ابراهیم) در دین نباشد، او را آل نگویند، اگرچه با او از نظر نسب یکی باشد و اگر پیرو او در
دین باشد او را آل گویند، اگرچه از نظر نسب یکی نباشند.
این معنا البته از آیات زیر قابل برداشت است.
آن‌جا که می‌فرماید: «فَمَن تَبِعنی فَاِنّهُ مِنّی؛
پس هرکس از من پیروی کند، بی‌گمان از من است.»
«اِنَّ اَولَی النَّاسِ بِاِبرهیمَ لَلَّذِینَ اتَّبعُوهُ وَ هذَا النَّبیُّ وَالَّذینَ ءَامَنوا... ؛
نزدیک‌ترین مردم به ابراهیم، همان کسانی هستند که از او پیروی کرده‌اند و این پیامبر و کسانی که به آیین او
ایمان آوردند.»
بر اساس این تعریف اگر فردی حتی از نظر
نسب‌شناسی از نوادگان ابراهیم (علیه‌السّلام) به شمار آید (چنانچه بیشتر کفار مکه نیز این‌گونه بودند)، اما پیرو حضرتشان نباشد، او را نمی‌توان از مصادیق آل ابراهیم دانست.
منظور از آل ابراهیم شخص ابراهیم (علیه‌السّلام) است، و عرب این رسم را دارد که گاهی آل فلان می‌گوید در حالی‌که مقصودش خود او است.
همان‌گونه که در آیه «وَ بَقیَّةٌ مِمّا تَرکَ ءَالُ موسی و ءَالُ هرون؛
که در این آیه به نظر برخی مفسران، آل، به معنای خود موسی و هارون است.»
با توجه به این‌که تمام پیامبران پس از ابراهیم (علیه‌السّلام) از تبار او هستند، قرآن کریم فضایل فراوانی را برای آنان ذکر کرده است که برخی از آنها عبارت‌اند از:
۱. مقام تسلیم: «...نَعبُدُ اِلهَکَ و اَلهَ ءَابائِکَ ابراهیمَ و اسماعیلَ و اسحاقَ اِلهاً واحداً و نَحنُ لَهُ مُسلِمون؛ وقتی یعقوب نبی (علیه‌السّلام) هنگام مرگ، از فرزندانش پرسید: پس از من چه چیز را می‌پرستید؟ گفتند: معبود تو، و معبود پدرانت، ابراهیم، اسماعیل و اسحاق، معبودی یگانه را می‌پرستیم و در برابر او تسلیم هستیم.»
۲. برگزیدگی: «اِنَّ اللّهَ اصطَفی ءَادمَ و نوحاً و ءَالَ ابراهیمَ و ءَال عمرانَ عَلَی العالَمین؛ بیقین خداوند، آدم، نوح، خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر مردم جهان برتری داده است.»
۳. حکمت: «فَقَد ءَاتَینا ءَال ابراهیمَ الکِتابَ والحِکمَة... ؛ ما به خاندان ابراهیم، کتاب و حکمت دادیم.»
۴. ملک عظیم: «وَ آتَیْناهُمْ مُلْکاً عَظیما»؛ و به آنان ملکی بزرگ بخشیدیم.»
۵. مقام نبوّت: «جَعَلْنا فی ذُرِّیَّتِهِمَا النُّبُوَّةَ؛ منصب پیامبری را در میان فرزندان نوح و ابراهیم قرار دادیم.»
۶. مقام امامت و هدایت‌گری: «و جَعَلناهُم اَئِمَّةً یَهدونَ بِاَمرِنا؛ و آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما هدایت می‌کردند.»
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «آل ابراهیم» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۰/۷.
