چگونگی حفظ و نوشتن سخنان امام علی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امام علی (علیه‌السّلام)،
نهج البلاغه.
پرسش: سخنان امام (علیه‌السّلام) چگونه حفظ و ضبط و جمع آوری شده است؟
پاسخ: در دوره‌های قبل از حکومت امام علی (علیه‌السّلام)، فرزندان امام، و برخی از اصحاب، و گروهی از مردم، به ضبط و نگه‌داری آثار ارزشمند امام علی (علیه‌السّلام) همت می‌کردند، اما در دوران ۵ سال حکومت امام، امکانات و لوازم و وسائل فراوانی دیگر به آنها اضافه شدند از جمله شش هزار نفر از
اصحاب امام علی (علیه‌السّلام)، عده‌ای حفاظ در آن روزگاران و برخی از شاگردان امام و ...
در آن روزگاران آغازین اسلام "۱۴ قرن قبل" که وسائل مجهز و الکترونیک امروزی وجود نداشت و از رادیو و تلویزیون و مطبوعات خبری نبود، و وسائل پیشرفته صدابرداری در اختیار نبود، چگونه سخنرانی‌های امام علی (علیه‌السّلام) را تدوین نمودند؟ ضبط و کنترل کردند و به نسل‌های آینده رساندند؟
برای پاسخ دادن به سئوالات یاد شده باید به تاریخ مدون ملت‌ها، و صدر اسلام، و کیفیت حفظ آثار فرهنگی در گذشته، و سیستم ارتباطات در دوره‌های گذشته تاریخ، توجه نمود که در آن روزگاران به جای وسائل مدرن و مجهز امروزی، به قدرت حافظه و کتابت نویسندگان زبردست متکی بوده و آثار فرهنگی خود را به گونه مطلوبی نگه‌داری می‌کردند که این واقعیت در رابطه با چگونگی حفظ و ضبط
قرآن کریم نیز مطرح می‌باشد.
در دوره‌های قبل از حکومت امام علی (علیه‌السّلام)، فرزندان امام، و برخی از اصحاب، و گروهی از مردم، به ضبط و نگه‌داری آثار ارزشمند امام علی (علیه‌السّلام) همت می‌کردند، اما در دوران ۵ سال حکومت امام، امکانات و لوازم و وسائل فراوانی به صحنه آمد، زیرا:
• شش هزار نفر از اصحاب امام علی (علیه‌السّلام) همواره در همه جا، چون شاگردان یک کلاس هماهنگ، سخنان امام را می‌شنیدند، حفظ می‌کردند، و در سراسر جامعه آن روز رواج می‌دادند.
• گروهی از نویسندگان توانا و هنرمند، همه جا در پای صحبت امام می‌نشستند و همه سخنان امام را می‌نوشتند مانند
حارث اعور.
• عده‌ای حفاظ در آن روزگاران (به جای دستگاه‌های فیلم‌برداری و ضبط صوت امروز) گرد می‌آمدند که هر کجا امام صحبت می‌کند حفظ کنند و به جامعه عرضه نمایند.
• تمام نامه‌های امام هم در مرکز حکومت بایگانی می‌شد و در دست فرمان‌داران و کارگزاران حکومت نگه‌داری می‌شد، حتی نامه‌هائی را که امام برای دشمنان خودش مانند
معاویه و
عمروعاص نوشته بود آنها نیز این‌گونه آثار ارزنده را از دست ندادند و در حفظ و نگه‌داری آن کوشیدند.
• بعضی از شاگردان امام (علیه‌السّلام) مانند
زید بن وهب، برخی از خطبه‌های امام را در زمان آن حضرت نوشته و به صورت کتاب در آوردند و به نام "خطبه‌های امیرالمومنین" به مردم عرضه نمودند، یعنی جمع‌آوری و تدوین سخنان امام، صدها سال قبل از
سید رضی توسط شاگردان امام (علیه‌السلام)، صورت پذیرفت.
امام علی (علیه‌السّلام) صدها سخنرانی "خطبه" و ده‌ها نامه و هزاران کلمات حکیمانه دارد که هزاران افسوس، تنها بخش کوتاهی از آن همه رهنمودها به نسل عصر ما رسیده است، و قسمت اعظم آثار امام (علیه‌السّلام) در جنگ‌های میان مسلمین، و با توطئه استعمارگران، و کتاب سوزی ایادی استعمار، و آتش
تعصب و
حسادت برخی فرق ناآگاه، و غارت نسخ خطی مسلمین یا از بین رفته و یا از میان ما رخت بربسته است، و تنها حسرت و اندوه از دست دادن چنین سرمایه‌های عظیمی بر دل‌های پر از اندوه ما نشسته است. در نهج البلاغه ۲۴۱ خطبه ثبت گردید، در صورتی که سخنرانی‌های امام علی (علیه‌السّلام) فراوان است.
مسعودی مورخ معروف که ۱۰۰ سال پیش از سید رضی زندگی می‌کرد می‌نویسد: مردم بیش از چهارصد و هشتاد و اندی از خطبه‌های امام را حفظ کرده و از آن استفاده می‌کنند.
محمد دشتی، راه مقابله با مشکلات جوانی از دیدگاه نهج البلاغه، ص۴، تاریخ بازیابی ۱۴۰۰/۱۱/۱۶.
