ورود امام‌زاده‌های منسوب به امام سجاد به ایران
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امام سجاد، فرزندان ائمه،
مهاجرت،
ایران.
پرسش: در بعضی از مناطق ایران، امام زاده‌هایی منسوب به امام سجاد (علیه‌السّلام) وجود دارند آن فرزندان حضرت، چگونه ایران آمده‌اند در حالیکه امکان نداشته است؟
پاسخ اجمالی: با توجه به اینکه فتح ایران در زمان خلیفه دوم و سوم صورت گرفته؛ بنابراین امکان مهاجرت
علویان پس از فتح ایران فراهم شده است. به خاطر ظلم و ستم و فشاری که خلفای اموی و عباسی به علویان و سادات تحمیل می‌کردند، فرزندان ائمه به ایران مهاجرت می‌کردند؛ زیرا در ایران به سبب وجود شیعیان، محبوبیت داشتند. ایشان اغلب قیام‌هایی را نیز بر علیه حکومت‌های جور صورت داده؛ اما این قیام‌ها که معمولاً بدون برنامه و غیر منسجم بود منجر به شکست می‌شد؛ عده‌ای در این قیام‌ها به
شهادت می‌رسیدند؛ عده‌ای نیز در ایران وفات می‌کردند.
قبل ازورود به پاسخ ذکر دو نکته لازم است:
۱- با توجه به اینکه فتح ایران در زمان خلیفه دوم و سوم صورت گرفته؛ بنابراین امکان مهاجرت علویان پس از فتح ایران فراهم شده است.
۲- با توجه به زمینه‌های بوجود آمده و فشاری که از سوی خلفای اموی و عباسی به علویان و سادات انجام می‌گرفت، سیر مهاجرت و پناهندگی به ایران سرعت یافت. مؤلف «عمده الطالب» که فرزندانِ ائمه و اعقاب آنها و مختصری از زندگی ایشان را نقل کرده، اعقاب و فرزندان زیادی از امام سجاد (علیه‌السّلام) و سایر ائمه ذکر می‌کند که به بلاد مختلف از جمله ایران سفر کرده‌اند. به عنوان نمونه در ذکر اعقاب الحسین «حسین اصغر» از فرزندان امام سجاد (علیه‌السّلام) می‌نویسد: «فرزندان زیادی از حسین اصغر بن علی حسین (علیه‌السّلام) در حجاز و شام و بلاد عجم (ایران) و مغرب می‌باشند»
همه منابع تاریخی بیان‌گر این مطلب هستند که به واسطه ظلم و ستمی که نسبت به شیعیان و علویان و فرزندان ائمه از طرف خلفای اموی و عباسی صورت می‌گرفت. آنها مناطق شرق خلافت اسلامی خصوصاً ایران را برای مهاجرت و فرار از دست ظلم و ستم برگزیدند. فرزندان ائمه در ایران محبوبیت داشته و بعضاً قیام‌هایی را بر علیه حکومت‌های جور صورت می‌دادند؛ اما این قیام‌ها که معمولاً بدون برنامه و غیر منسجم بود شکست می‌خوردند.
عده‌ای از این افراد به شهادت رسیده‌اند. و عده‌ای دیگر نیز در ایران وفات یافته‌اند و مدفون شده‌اند. من جمله فرزندان امام سجاد (علیه‌السّلام) که به برخی از آنان اشاره خواهد شد. قبل از آن به اسامی فرزندان بلا واسطه امام اشاره می‌شود.
اسامی فرزندان بلا واسطه امام سجاد (علیه‌السّلام):
۱. محمّد، ۲. عبدالله، ۳. حسین، ۴. حسن، ۵. زید، ۶. عمر، ۷. حسین‌اصغر، ۸. عبدالرحمن، ۹. سلیمان، ۱۰. علی، ۱۱. خدیجه، ۱۲. محمداصغر، ۱۳. فاطمه، ۱۴. علّیه، ۱۵. ام کلثوم.
«علویان که به عنوان جریان معارض مورد ضرب و شتم و تعقیب عمال خلفا قرار می‌گرفتند در جستجوی پناه‌گاه مناسب‌ترین منطقه را در ایران، مناطق جنوبی
سلسله جبال البرز یعنی شهرهایی چون
قزوین،
قم،
ری،
ساوه، و
آوه تشخیص دادند.»
«در دوره حکومت ظالمانه
حجاج بن یوسف (۹۵-۷۵ هـ) بر
عراق، علویان در معرض آماج حملات وی قرار گرفتند. این امر موجب گردید تا علویان به منظور پناه جویی متوجه سرزمین‌های شرق قلمرو خلافت گردند و با مهاجرت تدریجی علویان به این مناطق زمینه‌های حبّ آل علی شکل گرفت»
به عنوان نمونه «ابوالفرج اصفهانی» در مورد «
یحیی بن زید بن علی بن الحسین(علیه‌السّلام) » می‌نویسد «به
یوسف بن عمر (یوسف بن عمر در زمان
هشام بن عبدالملک والی عراق بود.) خبر دادند که یحیی راه
مدائن را پیش گرفته» بی درنگ به دنبال او فرستاد اما فرستادگان او، یحیی را در مدائن ندیدند به سراغ او رو به سوی ری نهادند یحیی به ری رسیده بود.»
شکنجه و آزار و تعقیب هم در دوره
امویان وجود داشت و هم در دوره
عباسیان «
جعفر مرتضی حسینی» می‌نویسد: «عباسیان در واقع به خون علویان تشنه و در شکنجه‌شان بسیار تنوع‌طلب بودند عده‌ای را به دیوار میخ‌کوب می‌کردند. عده‌ای را می‌کشتند و .... اما قتل‌های دسته‌جمعی علویان، روشن‌تر از آن است که نیاز به بیان داشته باشد.»
این مهاجرت‌ها تقریباً مداوم بوده است و شاید دوره آنهایی که ظلم و ستم خلفا بیشتر می‌شده روند مهاجرت‌ها هم بیشتر بوده است. «وقتی یحیی بن عمر» در کوفه شورش کرد، بعضی از ساداتی که در جنگ همراهش بودند به
طبرستان و
دیلمان فرار کردند، سادات علوی و بنی‌هاشم از حجاز و
سوریه و عراق دسته دسته به طبرستان آمدند. این کار در زمان امرای بعدی خاندان علوی نیز دوام داشت.»
فرزندان ائمه توانستند در ایران حضور داشته باشند و حتی موفق به تشکیل دولت هم در منطقه طبرستان شدند. «مهمترین منطقه امن برای علویان مناطق شمالی ایران بود که شامل طبرستان و اطراف آنجا محسوب می‌گردید.»
فرزندان ائمه در ایران پراکنده شدند و چون مردم به آنها اقبال نشان می‌دادند لذا آنان را در جهت مبارزه با حکام اموی و عباسی یاری می‌دادند. قیام‌هایی صورت می‌گرفت اما اکثراً این قیام‌ها به شکست می‌انجامید؛ بنابراین نوادگان ائمه بعضاً به شهادت می‌رسیدند و در همان محل مدفون می‌شدند. از جمله می‌توان به افراد زیر اشاره کرد. (برخی از این افراد با مرگ طبیعی از دنیا رحلت کرده‌اند)
یحیی بن زید بن علی بن حسین که بر ضد
بنی امیه قیام کرد اما سرانجام در جبهه جنگ به شهادت رسید. «بدن یحیی بن زید را در دروازه شهر جوزجان (
گرگان) به دار آویختند.... . بعدها ابومسلم جسد او را از دار به زیر آورد و او را غسل داد و کفن کرد و در همانجا او را دفن کرد قتل او در سال ۱۲۵ هـ واقع شد.»
ابوالفرج اصفهانی می‌نویسد: «اصحاب یحیی بن زید هفتاد نفر مرد وفادار بودند که تا نفر آخر پایداری کردند و همه به قتل رسیدند.»
جعفر بن علی بن حسن بن علی بن
عمر بن علی بن حسین (علیه‌السّلام) او از احفاد
عمرالاشرف است که در
دامغان مدفون است و به امام‌زاده جعفر مشهور است.»
۳.
عبدالله بن حسن بن حسین‌اصغر بن علی بن حسین مدفون در شهر
شوشتر.
«
حمزه بن احمد از احفاد عبدالله الباهره از فرزندان امام سجاد (علیه‌السّلام) معروف به قمی است بدان سبب که از ناحیه طبرستان به قم آمد.... در
مقبره بابلان که
حضرت معصومه (علیها السّلام) در آن مدفون است مدفون گردید.»
و فرزندان دیگری از امام سجاد (علیه‌السّلام) که در مناطق مختلف ایران مدفون می‌باشند.
با توجه به منابع تاریخی و اصولاً وجود امام زاده‌هایی که در ایران مدفون هستند و منسوب به امام سجاد (علیه‌السّلام) هستند مشکلی باقی نمی‌ماند که این بزرگواران به علل مختلف و ظلم و ستم حکام اموی و عباسی به ایران آورده‌اند و بعضاً توسط حکومت به شهادت رسیده‌اند و یا با مرگ طبیعی از دنیا رفته‌اند و مدفون شده‌اند.
۱.
ابوالفرج اصفهانی، ترجمه
مقاتل الطالبین.
۲. ترجمه
عمده الطالب فی انساب آل ابی طالب.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله "در بعضی از مناطق ایران، امام زاده هایی منسوب به امام سجاد علیه السّلام وجود دارند آن فرزندان حضرت، چگونه ایران آمده اند در حالیکه امکان نداشته است؟"، تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۰/۲۵.
