نقش حرف لا در ابتدای سوگندهای قرآنی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: آیه،
سوره قیامت،
قرآن،
سوره بلد،
قسم،
سوگند،
قیامت.
پرسش: نقش حرف «لا» در ابتدای برخی سوگندهای قرآنی مانند آیه نخست سوره قیامت چیست؟
پاسخ اجمالی: در ابتدای برخی سوگندهای قرآنی، حرف «لا» در ابتدای سوگند آمده است، مفسران نظریات مختلفی ارائه کرده‌اند: غالب مفسران معتقدند که حرف «لا» به معنای
نفی نبوده، بلکه تنها برای
تاکید بوده و نه تنها سوگند را نفی نمی‌کند، بلکه آن‌را مؤکدتر می‌کند. برخی نیز می‌گویند: حرف «لا» نشان‌گر جمله‌ای مستقل و مقدّر است؛ یعنی نه چنین است که
کفار می‌گویند. من قسم می‌خورم به روز قیامت. و «لا» ردّ بر مشرکانی است که
بعث و
نشور را انکار کرده‌اند. و ...
در ابتدای برخی سوگندهای قرآنی، حرف «لا» در ابتدای سوگند آمده است؛ مانند آیات اول و دوم ابتدای سوره قیامت که می‌فرماید: «لا اُقْسِمُ بِیَوْمِ الْقِیامَةِ وَ لا اُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَة»
و نیز آیه ابتدایی سوره بلد.
در این‌که نقش حرف «لا» در این آیات چیست، مفسران نظریات متفاوتی ارائه کرده‌اند:
۱. غالب مفسران معتقدند که حرف «لا» به معنای نفی نبوده، بلکه تنها برای تاکید بوده و نه تنها سوگند را نفی نمی‌کند، بلکه آن‌را مؤکدتر می‌کند؛
زیرا قرآن به اموری مهم‌تر از قیامت، مانند ذات پاک خدا، سوگند یاد کرده بنابر‌این، دلیلی ندارد که به روز قیامت در این‌جا قسم یاد نشود.
۲. حرف «لا» نشان‌گر جمله‌ای مستقل و مقدّر است؛ یعنی نه چنین است که کفار می‌گویند. من قسم می‌خورم به روز قیامت. و «لا» ردّ بر مشرکانی است که بعث و نشور را انکار کرده‌اند. پس گویا گفته چنین نیست که شما گمان کرده‌اید. آن‌گاه سوگند به روز رستاخیز خورده می‌شود، و قیامت که شما برانگیخته خواهید شد، تا این‌که فرق و امتیازی باشد میان سوگند انکاری و سوگند ابتدایی و استینافی.
۳. «لا» در این‌جا نافیه بوده و معنایش این است که سوگند نمی‌خورم به روز قیامت؛ از جهت ظهور، و واقعیتش؛ به دلایل عقلی و نقلی. به عبارتی، آن قدر واضح است که نیازی به سوگند نیست و برخی این‌گونه تفسیر کرده‌اند که سوگند نمی‌خورم به روز قیامت؛ به دلیل آن‌که شما اقرار به آن نمی‌کنید.
و یا این‌که موضوع به قدری مهم است که به آن سوگند یاد نمی‌کنم (مثل این‌که گاهی مردم به یکدیگر می‌گویند به جان تو قسم یاد نمی‌کنم که برتر از سوگند است).
۴. حرف «لا»،
صله است؛ یعنی از آن‌جایی که قرآن بعضی از آن به بعض دیگرش متصل و مرتبط است، پس در حکم یک کلام است؛ از‌این‌رو، گاهی یک مطلبی در یک سوره بیان می‌شود، و جوابش در سوره دیگر می‌آید؛ مانند قول خدای متعال که در
سوره حجر می‌فرماید: «وَ قالُوا یا اَیُّهَا الَّذِی نُزِّلَ عَلَیْهِ الذِّکْرُ اِنَّکَ لَمَجْنُونٌ؛
و گفتند: ای مردی که قرآن بر تو نازل شده، حقا که تو دیوانه‌ای». اما جوابش در
سوره قلم آمده است: «ما اَنْتَ بِنِعْمَةِ رَبِّکَ بِمَجْنُونٍ؛
که تو، به فضل پروردگارت،
دیوانه نیستی.»
در این صورت شاید بتوان گفت؛ این همان احتمال دوم است؛ یعنی ردّ بر مشرکانی است که بعث و نشور را انکار کرده‌اند و در این آیات، سخن آنها را با سوگند پاسخ می‌دهد.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «نقش حرف لا در ابتدای سوگندهای قرآنی» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۲/۲۳.
