نقش اخلاق در زندگی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: اخلاق،
انسان.
پرسش: تعریف
اخلاق و نقش اخلاق در زندگی را توضیح بدهید؟
اخلاق جمع خُلق است.
و در لغت «خُلْق» و «خَلْق» از یک مادّه (خ ل ق) هستند. خَلْق به شکل ظاهری انسان نظر دارد و خُلق به شکل باطنی و نفسانی انسان. همان‌گونه که شکل ظاهری انسان، متصف به صفت نیک و بد است، شکل باطنی انسان هم دارای اوصاف خوب و بد است. به عبارت دیگر، خَلْق اختصاص به شکل و صورتی دارد که با چشم ظاهر درک می‌شود و خُلق اختصاص به قوای روحی و طبع باطنی دارد که با بصیرت و چشم‌دل درک می‌شود.
بنابراین، اخلاق در اصطلاح، عبارت است از آن سلسله صفاتی که در
نفس و
روح انسان ثابت و ریشه‌دار است و منشا صدور اعمال نیک، همچون
راستگویی،
انفاق،
ایثار و
جهاد و یا اعمال بد همچون دروغگویی می‌شود.
نقش اخلاق اسلامی، در محیط زندگی فردی و اجتماعی هر انسان، بسان خورشیدی تابانست که طراوت و شادابی را برای جامعه به ارمغان می‌آورد و بستر صفا، صمیمیت، صداقت، محبت و اخوت را برای زیستن می‌گستراند تا همگان با چهره‌هائی باز و بشاش در یک فضای با صفای بهاری، چون گلها زندگی کنند. اخلاق نیکو، روان‌ها را شاداب و همه را برادر و عضو یک خانواده می‌سازد. کنفسیوس مربی بزرگ چین معتقد است که
اضطراب، آشوب و عدم اطمینان، امراضی هستند که یگانه داروی آنها
مکارم اخلاق است.
هدف انسان در فرهنگ اسلام،
تقرب به خداوند است. اخلاق پسندیده اساسی‌ترین راه وصول به این مقصد است.
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نیز برای تکمیل مکارم اخلاق مبعوث شده است.
اخلاق نیکو، می‌تواند نقش فراوانی در زندگی انسان داشته باشد. لکن به خاطر طولانی شدن و رعایت اختصار به بیان برخی از آثار اخلاق می‌پردازیم:
اخلاق پسندیده موجب آبادی جامعه و طولانی شدن عمر می‌شود.
امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «الْبِرُّ وَ حُسْنُ الْخُلُقِ يَعْمُرَانِ الدِّيَارَ، وَ يَزِيدَانِ فِي الْأَعْمَارِ؛
نیکوکاری و حُسن خُلق خانه‌ها را آباد کند و بر عمرها بیفزاید» اخلاق شایسته،
محبت را جلب می‌کند. در سایه محبت، اتحاد و پیوند اجتماعی محکم‌تر می‌شود. با استحکام پیوند اجتماعی، جامعه با همکاری همدیگر به آبادی محیط می‌پردازند. می‌دانیم که بسیاری از بیماری‌ها، سرچشمه روانی دارد، چنین بیماری‌هایی از عمر می‌کاهد و
مرگ را نزدیک می‌کند، ولی اخلاق نیکو، بیمارهای روحی را از بین می‌برد و در نتیجه از مرگ‌های زودرس جلوگیری می‌کند و به نشاط و طراوت بدن می‌افزاید و به بقاء بدن کمک می‌کند.
حُسن خُلق، دلها را می‌رباید و
امت اسلامی را امت نمونه و نیرومند می‌سازد.
قرآن کریم می‌فرماید: «تو از پرتو و
رحمت الهی، در برابر آنها نرم شدی و اگر خشن و سنگ‌دل بودی از اطراف تو پراکنده می‌شدند.»
اخلاق اسلامی، موجب کرامت و بزرگواری انسان می‌شود و راه کامیابی و بهتر زیستن را به انسان عرضه می‌کند.
امام علی (علیه‌السّلام) فرموده است: «اگر ما، نه امید به
بهشت داشتیم و نه ترسی از
دوزخ، نه ثوابی وجود داشت و نه عقابی، عقلاً شایسته و وظیفه ماست که در طلب
مکارم اخلاق و صفاتی باشیم که موجب کرامت و بزرگواری است؛ زیرا این صفات است که انسان را به کامیابی می‌رساند.»
اخلاق شایسته، سبب ایجاد
محبت در تمام محیط زندگی است. امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «حُسن الخلق یورث المحبّة و یویّد المروّة؛ حُسن خلق و اخلاق پسندیده سبب
محبت خدا و
خلق، و منشا
مروت و
فتوت و مردانگی است.»
اخلاق نیک موجب افزایش
رزق انسان می‌شود. امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «حُسن الخلق یزید فی الرزق؛
حُسن خلق رزق را زیاد می‌کند.»
اخلاق نیکو، زندگی را برای انسان با صفا و گوارا می‌سازد. امیرالمؤمنین علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «لا عیش اَهناً من حُسن الخلق؛
هیچ زندگی‌ای گواراتر از حُسن اخلاق نیست.»
در روایات اسلامی زیان‌های اخلاق بد در زندگی فردی و اجتماعی انسان، مورد بحث قرار گرفته است که به بیان فرازهایی از آن پرداخته می‌شود:
۱ـ اخلاق زشت موجب وحشت نزدیکان و نفرت دیگران می‌گردد. امیرالمؤمنین علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «سوء الخلق یوحش القریب و ینفر البعید؛
بد اخلاقی نزدیک را به وحشت می‌اندازد و برای دیگران نفرت آور است.»
۲- بد اخلاقی، موجب زایل شدن محبت و دوستی می‌گردد: امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «سوء الخلق یوحش النفس و یرفع الانس؛
بد خُلقی، موجب وحشت انسان و ذایل شدن اُنس و دوستی می‌گردد.»
۳ـ اخلاق بد، رزق و روزی را از زندگی کم می‌کند. امیرالمؤمنین علی (علیه‌السّلام) فرموده: «شخص بد خُلق تنگ‌روزی است.»
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «نقش اخلاق در زندگی» تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۲/۵.
