• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نسبت دادن صفت ادراک به خداوند

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه:صفات الهی، اسماء الهی، صفت ادراک.
پرسش: آیا ادراک از جمله صفاتی است که بتوان آن را به خدا نسبت داد؟
پاسخ : با توجه به آیات قرآن و روایات، مدرک از اسماء خداوند است.


با توجّه به آیۀ شریفۀ «لا تُدْرِکُهُ الْأَبْصارُ وَ هُوَ یُدْرِکُ الْأَبْصارَ وَ هُوَ اللَّطیفُ الْخَبیرُ»،
[۱] سوره انعام/۶، آیه۱۰۳:«چشم ها او را نمی‌ بینند، ولی او همه چشم ها را می ‌بیند و او بخشنده (انواع نعمت ها، و با خبر از دقایق موجودات،) و آگاه (از همه) چیز است».    
«مُدرک» (به اسم فاعل ) از اسماء خداوند است.
[۲] سبحانی، جعفر، ‌الإلهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل، ج ۱، ص ۱۶۳، المرکز العالمی للدراسات الإسلامیة، قم، ۱۴۱۲ ق.‌    
در قرآن کریم و روایات به اسم الاهی «مُدرِک»
[۳] مانند:«وَ اللَّهِ‌ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ... الْمُدْرِکُ‌ الَّذِی یَعْلَمُ السِّرَّ وَ الْعَلَانِیَةَ»؛ طوسی، محمد بن الحسن، تهذیب الأحکام، محقق و مصحح:موسوی خرسان، حسن، ج ۶، ص ۳۱۹،‌ دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.    
تصریح شده و خداوند «مُدرِک» است و فعل «یُدْرِکُ» در آیۀ شریفه، بیانگر همین اسم الاهی است.

در معنای ادراک میان متکلّمان اختلاف نظر وجود دارد که آیا وصف ادراک برای خداوند غیر از علم خداوند به امور کلّی و جزئی بوده و صفت دیگری است و یا منظور، همان علم و معنایی مترادف با آن است، و یا این که مقصود، علم خاصّ خداوند به موجودات به صورت جزئی و عینی است که بنابر این تعریف، مقصود از ادراک خداوند، شهود اشیای خارجی و تسلّط کامل خداوند بر اشیاء است.
[۴] سبحانی، جعفر، ‌الإلهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل، ج ۱، ص ۱۶۳، المرکز العالمی للدراسات الإسلامیة، قم، ۱۴۱۲ ق.    


گفتنی است؛ در جواز اطلاق صفات و اسمایى که شرع مقدس بر آنها اذن داده است بر خداوند و اتّصافِ خداوند به آن، و نیز در جایز نبودن اطلاق صفات و اسمائى که شارع منع کرده، اختلاف نظر نیست. تنها اختلاف نظر در صفات و اسمائى است که از سوى شارع نه به صورت آشکار منعی شده و نه بر جواز این اتصاف چیزی وارد شده است.
گروهى در این باره به توقیفى نبودن صفات و اسماء الهی حکم کرده ‌اند؛ یعنی لازم نیست که حتماً در بارۀ صفت و یا اسمی الاهی آیه و یا روایتی وارد شده باشد، بلکه همین قدر که معناى اسم و یا صفتی، موهوم نباشد و براى ذات بارى تعالی محالى پیش نیاورد، می توان خداوند را به آن اتصاف نمود، امّا گروهى دیگر، صفات و اسماء را توقیفى دانسته و معتقدند که خداوند را تنها به صفات و اسمائى مى ‌توان خواند که خود خوانده است یا پیامبر (صلی الله علیه وآله) و امامان معصوم (علیهم السلام). و گروه سوّم، میان صفات و اسماء فرق نهاده ‌اند و اسماء را توقیفى و صفات را غیر توقیفى شمرده ‌اند.
[۵] پژوهشکده تحقیقات اسلامی، فرهنگ شیعه، ص ۳۲۱، زمزم هدایت‌، قم، چاپ دوم، ۱۳۸۶ش.    
[۶] طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۸، ص ۳۵۸ و ۳۵۹، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش.    



۱. ↑ سوره انعام/۶، آیه۱۰۳:«چشم ها او را نمی‌ بینند، ولی او همه چشم ها را می ‌بیند و او بخشنده (انواع نعمت ها، و با خبر از دقایق موجودات،) و آگاه (از همه) چیز است».    
۲. ↑ سبحانی، جعفر، ‌الإلهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل، ج ۱، ص ۱۶۳، المرکز العالمی للدراسات الإسلامیة، قم، ۱۴۱۲ ق.‌    
۳. ↑ مانند:«وَ اللَّهِ‌ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ... الْمُدْرِکُ‌ الَّذِی یَعْلَمُ السِّرَّ وَ الْعَلَانِیَةَ»؛ طوسی، محمد بن الحسن، تهذیب الأحکام، محقق و مصحح:موسوی خرسان، حسن، ج ۶، ص ۳۱۹،‌ دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.    
۴. ↑ سبحانی، جعفر، ‌الإلهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل، ج ۱، ص ۱۶۳، المرکز العالمی للدراسات الإسلامیة، قم، ۱۴۱۲ ق.    
۵. ↑ پژوهشکده تحقیقات اسلامی، فرهنگ شیعه، ص ۳۲۱، زمزم هدایت‌، قم، چاپ دوم، ۱۳۸۶ش.    
۶. ↑ طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۸، ص ۳۵۸ و ۳۵۹، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش.    


پایگاه اسلام کوئست    


رده‌های این صفحه : اراده الهی | خداشناسی | صفات الهی | کلام
جعبه ابزار