• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نجم و کوکب

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: نجم، کوکب، ستاره.
پرسش: آیا معنای نجم و کوکب در قرآن متفاوت است، یا هر دو به یک معنا هستند؟
پاسخ:


در لغت، نجم و کوکب هر دو به معنای ستاره هستند.
[۱] راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ج ۱، ص ۷۹۱ ؟؟؟، دارالعلم الدار الشامیة، دمشق بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۲ ق.
[۲] ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ۱، ص ۷۲۱، دار صادر، بیروت، ۱۴۱۴ ق.    
[۳] فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج ۵، ص ۴۳۳، انتشارات هجرت، قم، چاپ دوم، ۱۴۱۰ ق.    
[۴] مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج ۱۰، ص ۱۳۵، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، ۱۳۶۰ ش.
[۵] طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج ۶ ؟؟؟، ص ۱۷۴، کتاب‌فروشی مرتضوی، تهران، ۱۳۷۵ ش.
از این جهت، باید از الفاظ مترادف و هم‌معنا باشند و اگر در جایی معنای دیگری مقصود باشد، باید همراه با قرینه ذکر شود.



۲.۱ - استعمال واژه نجم

در قرآن مجید ۱۲ مرتبه، نجم و نجوم ذکر شده است
[۶] نجم (۵۳)، آیه ۱؛ «وَ النَّجْمِ إِذا هَوی».    
[۷] الرحمن (۵۵)، آیه ۶؛ «وَ النَّجْمُ وَ الشَّجَرُ یَسْجُدانِ».    
[۸] طارق (۸۶)، آیه ۳؛ «النَّجْمُ الثَّاقِبُ».    
[۹] انعام (۶)، آیه ۹۷؛ وَ هُوَ الَّذی جَعَلَ لَکُمُ النُّجُومَ لِتَهْتَدُوا بِها فی‌ ظُلُماتِ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ.    
[۱۰] اعراف (۷)، آیه ۵۴؛ «الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ وَ النُّجُومَ مُسَخَّراتٍ بِأَمْرِهِ».    
[۱۱] صافات (۳۷)، آیه ۸۸؛ «فَنَظَرَ نَظْرَةً فیِ النُّجُوم».    
[۱۲] طور (۵۲)، آیه ۴۹؛ «وَ مِنَ اللَّیْلِ فَسَبِّحْهُ وَ إِدْبارَ النُّجُومِ».    
[۱۳] واقعه (۵۶)، آیه ۷۵؛ «فَلا أُقْسِمُ بِمَواقِعِ النُّجُومِ».    
[۱۴] نحل (۱۶)، آیه ۱۲؛ وَ سَخَّرَ لَکُمُ اللَّیْلَ وَ النَّهارَ وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ وَ النُّجُومُ مُسَخَّراتٌ بِأَمْرِهِ».    
[۱۵] مرسلات (۷۷)، آیه ۸؛ «فَإِذَا النُّجُومُ طُمِسَتْ.    
[۱۶] تکویر (۸۱)، آیه ۲؛ «وَ إِذَا النُّجُومُ انْکَدَرَتْ».    


۲.۲ - معنای اول نجم

که در ۱۱ مورد، مفسران معتقدند به معنای «ستاره» است» که ما به‌جهت طولانی شدن کلام، از ذکر موارد و منابع آن خودداری می‌کنیم.
[۱۷] جهت اطلاع بیشتر به تفاسیری مراجعه شود.


۲.۳ - معنای دیگر نجم

تنها در آیۀ « وَ النَّجْمُ وَ الشَّجَرُ یَسْجُدانِ »،
[۱۸] الرحمن (۵۵)، آیه ۶؛ و گیاه و درخت برای او سجده می‌کنند.    
بیشتر مفسران گفته‌اند: «نجم، به معنای گیاه و روییدنی بدون ساقه است».
[۱۹] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ۲۳، ص ۱۰۳، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۷۴ ش.    
[۲۰] سبزواری نجفی، محمد بن حبیب الله، ارشاد الاذهان الی تفسیر القرآن، ص ۵۳۶، چاپ اول، دار التعارف للمطبوعات، بیروت، ۱۴۱۹ ق.
[۲۱] زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج ۴، ص ۴۴۳، دار الکتاب العربی، بیروت، ۱۴۰۷ ق.
[۲۲] طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۹، ص ۹۶، دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین، قم، ۱۴۱۷ ق.    
[۲۳] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، ج۴ ؟؟؟، ص ۲۱۷، انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۷ ش.
البته به قرینۀ شجر که در لغت به معنای گیاه دارای ساقه (تنه) است.
[۲۴] راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ج ۱، ص ۴۴۶، دارالعلم الدار الشامیة، دمشق بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۲ ق.    
ولی در همین آیه نیز برخی نجم را به معنای ستاره گرفته‌اند.
[۲۵] مصطفوی، حسن، تفسیر روشن، ج ۱۶، ص ۷۱، مرکز نشر کتاب، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۰ ش.
[۲۶] مترجمان، تفسیر هدایت، ج ۱۴، ص ۲۹۰، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، چاپ اول، ۱۳۷۷ ش.




۳.۱ - استعمال واژه کوکب

همچنین در قرآن، پنج مرتبه کوکب و کواکب ذکر گردیده،
[۲۷] نور (۲۴)، آیه ۳۵؛ «کَأَنَّها کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ».    
[۲۸] انعام (۶)، آیه ۷۶؛ «فَلَمَّا جَنَّ عَلَیْهِ اللَّیْلُ رَأی‌ کَوْکَباً».    
[۲۹] یوسف (۱۲)، آیه ۴؛ «إِنِّی رَأَیْتُ أَحَدَ عَشَرَ کَوْکَباً».    
[۳۰] صافات (۳۷)، آیه ۶؛ «إِنَّا زَیَّنَّا السَّماءَ الدُّنْیا بِزینَةٍ الْکَواکِبِ».    
[۳۱] انفطار (۸۲)، آیه ۲؛ «وَ إِذَا الْکَواکِبُ انْتَثَرَتْ».    


۳.۲ - معنای کوکب از دیدگاه مفسران

مفسران قرآن در تمام این پنج مورد، آن را به معنای ستاره گرفته‌اند. برای کسب اطلاعات بیشتر به کتاب‌های تفسیر ی مراجعه شود.

شایان توجه است که نجم و کوکب بنابر نظر اهل لغت و مفسران، از الفاظ مترادف و به معنای ستاره هستند؛ اما همان‌طوری که در روایت، از امام صادق ـ علیه‌السلام ـ نقل شده است:« إنّ للقرآن‌ ظاهراً و باطناً »؛
[۳۲] کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، محقق، غفاری، علی‌اکبر، آخوندی، محمد، ج ۴، ص ۵۴۹، دار الکتب الإسلامیة، تهران‌، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ ق.    
همانا قرآن دارای معنای ظاهری و باطنی است؛ برخی از مفسران
[۳۳] حسینی استرآبادی، سیدشرف‌الدین، علی، تأویل الآیات الظاهرة، ص ۶۱۳، دفتر انتشارات اسلامی جامعه‌ی مدرسین، قم، چاپ اول، ۱۴۰۹ ق.    
در برخی موارد
[۳۴] الرحمن (۵۵)، آیه ۶؛ «وَ النَّجْمُ وَ الشَّجَرُ یَسْجُدانِ».    
معنای دیگری
[۳۵] بیان شد که مراد از نجم، رسول الله است.
برای این دو کلمه ذکر نموده‌اند که غیر از این معنای ظاهری (ستاره) است؛ ولی منافاتی با کلام ما مبنی بر ترادف این دو کلمه و به معنای ستاره بودن ندارد. چه‌بسا ممکن است معناهای دیگری هم از باطن این الفاظ استخراج شود.

۱. ↑ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ج ۱، ص ۷۹۱ ؟؟؟، دارالعلم الدار الشامیة، دمشق بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۲ ق.
۲. ↑ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ۱، ص ۷۲۱، دار صادر، بیروت، ۱۴۱۴ ق.    
۳. ↑ فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج ۵، ص ۴۳۳، انتشارات هجرت، قم، چاپ دوم، ۱۴۱۰ ق.    
۴. ↑ مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج ۱۰، ص ۱۳۵، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، ۱۳۶۰ ش.
۵. ↑ طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج ۶ ؟؟؟، ص ۱۷۴، کتاب‌فروشی مرتضوی، تهران، ۱۳۷۵ ش.
۶. ↑ نجم (۵۳)، آیه ۱؛ «وَ النَّجْمِ إِذا هَوی».    
۷. ↑ الرحمن (۵۵)، آیه ۶؛ «وَ النَّجْمُ وَ الشَّجَرُ یَسْجُدانِ».    
۸. ↑ طارق (۸۶)، آیه ۳؛ «النَّجْمُ الثَّاقِبُ».    
۹. ↑ انعام (۶)، آیه ۹۷؛ وَ هُوَ الَّذی جَعَلَ لَکُمُ النُّجُومَ لِتَهْتَدُوا بِها فی‌ ظُلُماتِ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ.    
۱۰. ↑ اعراف (۷)، آیه ۵۴؛ «الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ وَ النُّجُومَ مُسَخَّراتٍ بِأَمْرِهِ».    
۱۱. ↑ صافات (۳۷)، آیه ۸۸؛ «فَنَظَرَ نَظْرَةً فیِ النُّجُوم».    
۱۲. ↑ طور (۵۲)، آیه ۴۹؛ «وَ مِنَ اللَّیْلِ فَسَبِّحْهُ وَ إِدْبارَ النُّجُومِ».    
۱۳. ↑ واقعه (۵۶)، آیه ۷۵؛ «فَلا أُقْسِمُ بِمَواقِعِ النُّجُومِ».    
۱۴. ↑ نحل (۱۶)، آیه ۱۲؛ وَ سَخَّرَ لَکُمُ اللَّیْلَ وَ النَّهارَ وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ وَ النُّجُومُ مُسَخَّراتٌ بِأَمْرِهِ».    
۱۵. ↑ مرسلات (۷۷)، آیه ۸؛ «فَإِذَا النُّجُومُ طُمِسَتْ.    
۱۶. ↑ تکویر (۸۱)، آیه ۲؛ «وَ إِذَا النُّجُومُ انْکَدَرَتْ».    
۱۷. ↑ جهت اطلاع بیشتر به تفاسیری مراجعه شود.
۱۸. ↑ الرحمن (۵۵)، آیه ۶؛ و گیاه و درخت برای او سجده می‌کنند.    
۱۹. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ۲۳، ص ۱۰۳، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۷۴ ش.    
۲۰. ↑ سبزواری نجفی، محمد بن حبیب الله، ارشاد الاذهان الی تفسیر القرآن، ص ۵۳۶، چاپ اول، دار التعارف للمطبوعات، بیروت، ۱۴۱۹ ق.
۲۱. ↑ زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج ۴، ص ۴۴۳، دار الکتاب العربی، بیروت، ۱۴۰۷ ق.
۲۲. ↑ طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۹، ص ۹۶، دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین، قم، ۱۴۱۷ ق.    
۲۳. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، ج۴ ؟؟؟، ص ۲۱۷، انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۷ ش.
۲۴. ↑ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ج ۱، ص ۴۴۶، دارالعلم الدار الشامیة، دمشق بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۲ ق.    
۲۵. ↑ مصطفوی، حسن، تفسیر روشن، ج ۱۶، ص ۷۱، مرکز نشر کتاب، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۰ ش.
۲۶. ↑ مترجمان، تفسیر هدایت، ج ۱۴، ص ۲۹۰، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، چاپ اول، ۱۳۷۷ ش.
۲۷. ↑ نور (۲۴)، آیه ۳۵؛ «کَأَنَّها کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ».    
۲۸. ↑ انعام (۶)، آیه ۷۶؛ «فَلَمَّا جَنَّ عَلَیْهِ اللَّیْلُ رَأی‌ کَوْکَباً».    
۲۹. ↑ یوسف (۱۲)، آیه ۴؛ «إِنِّی رَأَیْتُ أَحَدَ عَشَرَ کَوْکَباً».    
۳۰. ↑ صافات (۳۷)، آیه ۶؛ «إِنَّا زَیَّنَّا السَّماءَ الدُّنْیا بِزینَةٍ الْکَواکِبِ».    
۳۱. ↑ انفطار (۸۲)، آیه ۲؛ «وَ إِذَا الْکَواکِبُ انْتَثَرَتْ».    
۳۲. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، محقق، غفاری، علی‌اکبر، آخوندی، محمد، ج ۴، ص ۵۴۹، دار الکتب الإسلامیة، تهران‌، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ ق.    
۳۳. ↑ حسینی استرآبادی، سیدشرف‌الدین، علی، تأویل الآیات الظاهرة، ص ۶۱۳، دفتر انتشارات اسلامی جامعه‌ی مدرسین، قم، چاپ اول، ۱۴۰۹ ق.    
۳۴. ↑ الرحمن (۵۵)، آیه ۶؛ «وَ النَّجْمُ وَ الشَّجَرُ یَسْجُدانِ».    
۳۵. ↑ بیان شد که مراد از نجم، رسول الله است.


پایگاه اسلام کوئیست.    


رده‌های این صفحه : تفسیر | قرآن شناسی | واژگان قرآنی
جعبه ابزار