منظور از اجربه و اقفزه در عذاب قمل

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

کلیدواژه: عذاب، قفیز، بنی ‌اسرائیل، جریب، عذاب قمل، سوره اعراف.

پرسش: راجع به عذاب «قُمَّل» که در آیه ۱۳۳ سوره اعراف ذکر شده، در روایتی در مجمع البیان نقل شده: «فکان الرجل یخرج عشرة اجربة الی الرحی، فلم یرد منها ثلاثة اقفزة». اجربة و اقفزة دقیقاً چه میزان از حجم یا وزن هستند؟ اگر می‌شود معادل آنها به واحدهای رایج امروزی را بیان فرمایید.

پاسخ اجمالی: اجربه جمع جریب معادل ۴ قفیز است. قفیز نیز که جمع آن قفزان و یا اقفزه است، معادل ۸ مکوک است. مکوک که جمع آن مکاکیک است، معادل یک صاع و نصف است. هر صاع حدود ۳ کیلو تا ۳ کیلو و نیم است، لذا مکاکیک حدود چهار کیلو و نیم است. قفیز نیز حدود ۳۶ کیلو بوده و جریب حدود ۱۴۴ کیلو می‌باشد.

---

خداوند برای بیدار شدن فرعونیان و نیز کیفر برخی گناهانشان، آنان را دچار گرفتاری‌های متعددی کرد که یکی از آنها «قُمَّل» (به ضم قاف و تشدید و فتح میم) بود.
گزارش شده است که این عذاب هم به خودشان و هم به محصولات کشاورزی آنان آسیب وارد می‌کرد و به عنوان نمونه در گزارشی می‌خوانیم که یک فرد کشاورز، ده جریب گندم را به آسیاب برده و به دلیل فاسد بودن بیشتر آن، تنها سه قفیزش قابل استفاده بود.

---

در مورد مقدار و‌ اندازه «جریب» و «قفیز» که در روایت آمده باید گفت: در گذشته‌های دور و حتی سده‌های اخیر در اوزان و مقادیر، استاندارد خاصی حاکم نبود. برای نمونه، «مَن تبریز» با «مَن لرستان»، «مَن ری» و... متفاوت بود.
در همین راستا در کتب لغوی در مورد این واحدهای وزنی گفته شده که مقدار جَریب (نوعی از جریب به عنوان واحدی برای تعیین مساحت مورد استفاده قرار می‌گرفته و نوع دیگری نیز وجود داشته که مانند روایت بالا برای تعیین وزن بوده است.) که جمع آن «اجربه» است، در مناطق مختلف، متفاوت است.
به هر حال گفته شده است هر «جریب» معادل ۴ «قفیز» است. قفیز نیز که جمع آن قفزان و یا اقفزه است، معادل ۸ مکوک است. مکوک که جمع آن مکاکیک است، معادل یک صاع و نصف است و هر صاع حدود ۳ کیلو تا ۳ کیلو و نیم است. لذا مکاکیک حدود چهار کیلو و نیم است. قفیز نیز حدود ۳۶ کیلو بوده و جریب حدود ۱۴۴ کیلو می‌باشد.
اگرچه نمی‌توان آنچه در روایات بیان شده است را دقیقاً با معیار امروزی تطبیق داد، اما حدوداً می‌توان گفت که اگر کسی ده جریب (۱۴۵۰ کیلو یا‌ اندکی کمتر و بیشتر) گندم به آسیاب می‌برد، تنها سه قفیز (۱۱۰ کیلو یا‌ اندکی کمتر و بیشتر) عاید او می‌شد و به عبارتی بیش از نود درصد محصول کشاورزی آنان غیر قابل استفاده بود، علاوه بر آن گزارش شده که با مصرف این محصولات نیز موی بدن و حدقه و پلک چشم و ابروهای آنان آسیب دیده، به گونه‌ای که خیال می‌شد پوست بدن‌های آنان مبتلا به گری (اگزما، سودا) شده است.

---