ملاحاة
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: جدال، گفتگو، روایات اسلامی.
پرسش: ترجمه و توضیح حدیث: «ایاک و ملاحاة الرجال» چیست؟
پاسخ: ملاحاة به معنای نزاع، گفت‌وگو و دشمنی نمودن دو طرفه است.
مقصود از روایت این است که: از نزاع و گفت‌وگوهای بی‌فایده و اعتراض بر گفتار دیگران بدون غرض و مقصود دینی دوری شود.
«ملاحاة»؛ مصدر باب مفاعله از ماده «لحو» یا «لحی» به معنای نزاع، گفت‌وگو و دشمنی نمودن دو طرفه است.
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید:«
جبرئیل به
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) عرض کرد؛ از نزاع کردن و ستیزه‌گری با مردم دوری کن».
پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) می‌فرماید: «به هیچ چیزی پس از
نهی از
بت‌پرستی به اندازه نزاع و ستیزه‌کردن با دیگران نهی نشده‌ام.»
بحث و گفت‌وگو اگر برای اثبات و بیان حقیقت باشد، لازم است عنوان تعلیم یا تعلم در آن منظور شود، و آنچه از این‌دو عنوان خارج است؛ از مرحله حقیقت، بیرون و به منظور
خودنمایی و
خودبینی خواهد بود. طرفین
مناظره و بحث اگر بخواهند از گفت‌وگوی خودشان نتیجه مثبت و مفید بگیرند؛ می‌بایست با خلوص نیت و آزادی فکر در صدد تعلیم و تعلم باشند.
مجادله و مناظره‌ای که در جهت غلبه بر طرف مقابل و یا به عنوان اظهار فضل و دانش باشد، نه تنها بی‌فایده و بی‌نتیجه است، بلکه موجب تیرگی و تاریکی دل و پیدایش خلاف و دشمنی در میان بحث کنندگان خواهد شد.
نهی از «ملاحاة»، مشابه نهی از «
مراء» است که امام صادق(علیه السلام) به نقل از
امام حسین (علیه‌السلام) می‌فرماید:«
جدال از چهار حال بیرون نیست:
۱. این‌که مباحثه در مسئله‌ای است که هر دو طرف نسبت به آن، علم و اتفاق نظر نسبت به آن دارند؛ در این صورت، هر دو از مرحله خلوص و صفا بیرون رفته و علم خود را ضایع کرده و طلب رسوایی و فضیحت نمودید.
۲. یا آن‌که هر دو جاهل به آن موضوع مورد بحث هستند. در این حالت، نادانی خود را آشکار نموده و روی جهل با همدیگر مجادله کرده‌اند.
۳. یا این‌که یکی عالم است و با شخصی که جاهل است جدال می‌کند. در این صورت، مقصود آن عالم؛ روشن کردن لغزش طرف مقابل از روی ظلم به او است.
۴. یا یکی جاهل بوده که با شخص عالم جدال می‌کند. در این صورت شخص جاهل، احترام و منزلت عالم را حفظ نکرده و نسبت به او ستم کرده است.
پس جدال به هر صورت زشت و ناروا است، و کسی که انصاف داشته باشد و در مقابل حق تسلیم باشد، قهراً جدال را ترک خواهد کرد، و در این حالت ایمان خود را محکم نگه‌داشته و سلامتی دین خود را نیکو گرفته و عقل خود را از لغزش و اشتباه حفظ کرده است».
خلاصه؛ مقصود از روایت مورد پرسش این است که: از نزاع و گفت‌وگوهای بی‌فایده و اعتراض بر گفتار دیگران بدون غرض و مقصود دینی دوری شود؛ چون نه تنها فایده و نفعی ندارد، بلکه موجب دشمنی،
نفاق، و از بین رفتن سلامت عقل می‌گردد.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «ملاحاة»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۶/۱.
