معنای کبت در آیه ۵ سوره مجادله
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قرآن،
ذلّت،
خدا.
پرسش: ریشه «کبت» که سه بار در قرآن مورد استفاده قرار گرفته است، معنایش چیست و چه تفاوتی با «ذلّت» دارد؟
پاسخ اجمالی: «کبت» و «ذلت» دو ریشه‌ای هستند که مشتقات آنها تقریباً دارای یک معنا می‌باشند. «کبت» مصدر فعل «کَبَتَ» به معنای ذلت و خواری و «ذلت» به معنای خواری، پستی و ضد «عزت» است.
«کبت» و «ذلت» دو ریشه‌ای هستند که مشتقات آنها تقریباً دارای یک معنا می‌باشند.
«کبت» مصدر فعل «کَبَتَ» به معنای ذلت و خواری است. «کبت الله العدوّ؛
یعنی خدا دشمن را خوار کرد.» همچنین «کبت» به معنای رد به عنف و ذلّت است.
چنان‌که
امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «فَلَمَّا رَاَی اللهُ صِدْقَنَا اَنْزَلَ بِعَدُوِّنَا الْکَبْتَ وَ اَنْزَلَ عَلَیْنَا النَّصْر؛
چون خدا راستی ما را در
دین دید بر دشمن ما خذلان و بر ما یاری فرستاد.»
برخی از لغت‌شناسان نیز می‌گویند کبت به معنای هلاکت و نابودی است.
همچنین به‌رو افتادن هم معنا شده است.
«کبت» و «ذلت» دو ریشه‌ای هستند که مشتقات آنها تقریباً دارای یک معنا می‌باشند.
«ذلت» نیز در لغت به معنای خواری، پستی و ضد «عزت» است.
از نظر منطقی میان این دو واژه رابطه و نسبت
عموم و خصوص من وجه است؛ یعنی این دو واژه، مصادیق مشترکی دارند و در عین حال هر یک نیز دارای مصادیق مخصوص به خود می‌باشند که با مصادیق آن دیگری مشترک نیست.
مثلاً: کبت گاهی همراه با ذلت و خواری است، و آن هنگامی است که کفار و مشرکان را همراه با خواری و ذلت به‌رو در افکند: «لِیَقْطَعَ طَرَفاً مِنَ الَّذینَ کَفَرُوا اَوْ یَکْبِتَهُم»،
خداوند کافران را به روی دراندازد.
اما یک وقت است که کسی به دلیل لغزش پایش، به‌رو می‌افتد که این افتادن همراه با ذلت و خواری نیست و گاهی ذلت‌هایی وجود دارد که به‌رو افتادن نیست. بنابر‌این، این دو کلمه یک وجه اشتراک دارند، و در عین حال معنای مستقل دارند که دیگری در آن شریک نیست.
برای مشتقات ریشه کبت در کتاب‌های تفسیری، معانی و مصادیق مختلفی ذکر شده است که تمامشان به نوعی ذلت می‌انجامد.
خدای متعال در آیه پنج
سوره مجادله به کسانی با خدا و رسولش به مخالفت برخاستند هشدار می‌دهد و می‌فرماید: «اِنَّ الَّذینَ یُحَادُّونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ کُبِتُوا کَما کُبِتَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ... ؛
کسانی که با خدا و رسولش دشمنی کنند خوار می‌شوند، همان‌گونه که پیشینیان آنها خوار شدند.»
این آیه تهدید جدی است نسبت به کسانی که با دستورات و قوانین خدا و پیامبرش به مقابله برخیزند و از اوامر و نواهی او سرپیچی کنند که عاقبت کارشان ذلت و خواری خواهد بود، و دچار بدترین عذاب‌های الهی خواهند شد، آن‌گونه که گردنکشان امت‌های پیشین، با داشتن قدرت و اقتدار، ذلیل و خوار گشته، و از بین رفتند و جز نام ننگینشان به عنوان عبرت، چیز دیگری از آنها در تاریخ باقی نمانده است.
برخی از مفسران معتقدند این آیه در ارتباط با مشرکان قریش نازل شده است که در
جنگ خندق به دست لشکر اسلام نابود شدند. بنابر‌این کبت در این‌جا به معنای هلاکت و نابودی است، چنان‌که قاتلان پیامبران پیشین خوار و ذلیل شدند.
البته از
ابی عبیده نقل شده است که «تای» در «کبتوا» بدل از «دال» بوده، یعنی در اصل «کبدوا» است، بدین معنا که امت‌های پیشین که با خدا و فرستادگانش به مخالفت برخاستند دچار بیماری کبد شدند.
همچنین گفته شده است که
فعل ماضی «کبتوا» در آیه ۵ سوره مجادله، به معنای
فعل مضارع «سیکبتون» است، و مژده به پیروزی مؤمنان در آینده دارد، همان‌گونه که در آیه ۱۲۷
سوره آل عمران این ریشه با فعل مضارع مورد استفاده قرار گرفته است و تعبیر به ماضی (گذشته) در آیه اول به جهت قطعی بودن تحقق آن در آینده است.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «معنای کبت در آیه ۵ سوره مجادله» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۲/۱۰.
