معنای وجه در آیه ۸۸ سوره قصص
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: دین،
خدای تعالی، وجه،
سوره قصص.
پرسش: مقصود از «وجه» در
آیه «کل شیء هالک الا وجهه» چیست؟ آیا مقصود دین الهی است؟
پاسخ اجمالی: در روایتی از
امام باقر (علیه‌السّلام) «دین خدا» به‌عنوان مصداقی از مصادیق «
وجه الله» اعلام شده است که فناناپذیر می‌باشد. این روایت از لحاظ سندی ضعیف می‌باشد اما محتوای آن قابل پذیرش است و معنایش آن است که هیچ حرکتی به مقصد نمی‌رسد مگر آنچه هدفش به سمت خدای تعالی است؛ زیرا فرمان و دستورات او در جهت حرکت به سویش در نهاد هستی نهفته است و چنین کرداری هرگز از بین نمی‌رود.
در آیه ۸۸ قصص می‌خوانیم: «وَ لا تَدْعُ مَعَ اللهِ اِلهاً آخَرَ لا اِلهَ اِلاَّ هُوَ کُلُّ شَیْ‌ءٍ‌هالِکٌ اِلاَّ وَجْهَهُ لَهُ الْحُکْمُ وَ اِلَیْهِ تُرْجَعُونَ؛
معبود دیگری را با خدا مخوان، که هیچ معبودی جز او نیست همه چیز جز ذات
[پاک
] او فانی می‌شود حاکمیت تنها از آن او است و همه به سوی او بازگردانده می‌شوید!»
مفسران در بیان فراز «کُلُّ شَیْ‌ءٍ هالِکٌ اِلَّا وَجْهَهُ» مطالب گوناگونی دارند که بر محور تفسیر «وجه» و کلمه «هالک» دور می‌زند.
در همین راستا و در یکی از روایات، «دین خدا» به‌عنوان مصداقی از مصادیق «وجه الله» اعلام شده است که فناناپذیر می‌باشد:
ابوحمزه ثمالی می‌گوید: به حضرت باقر (علیه‌السّلام) گفتم: «وجه» در فرموده خدای تعالی: «کُلُّ شَیْ‌ءٍ‌هالِکٌ اِلَّا وَجْهَهُ» چه معنایی دارد؟ فرمود: «هر چیزی زوال‌پذیر است و تنها وجه آن باقی می‌ماند و خدا بزرگ‌تر از آن است که بگوییم وجه دارد، ولی مقصود از آن این است که هر چیزی نابود می‌شود، مگر دین خدا و دستوری که از آن به دست می‌آید».
اگرچه این روایت از لحاظ سندی ضعیف می‌باشد، (به جهت
منصور بن یونس بزرج که فردی
واقفی و غیر ثقه است.
و «جلیس» که فردی
مجهول است.) اما محتوای آن قابل پذیرش است و معنایش آن است که هیچ حرکتی به مقصد نمی‌رسد مگر آنچه هدفش به سمت خدای تعالی است؛ زیرا فرمان و دستورات او در جهت حرکت به سویش در نهاد هستی نهفته است و چنین کرداری هرگز از بین نمی‌رود؛
لذا مفهوم آیه چنین است که همه آئین‌ها فانی و باطل است جز آئین خدا، و جمله «لَهُ الْحُکْمُ» را به معنای
حاکمیت تشریعی و تاکیدی بر این تفسیر دانسته‌اند، همچنین جمله «وَ اِلَیْهِ تُرْجَعُونَ» را به معنای رجوع به خدا در پذیرش شریعت
تفسیر کرده و تاکید مجددی بر این معنا.
با فرض پذیرش روایت؛ این تفسیر با ظاهر آیه و تفسیرهای دیگر منافاتی ندارد؛ زیرا هنگامی که دانستیم تنها چیزی که در این عالم باقی می‌ماند ذات پاک خدا است روشن می‌شود آنچه نیز به نحوی با ذات پاک او مربوط است، آن نیز رنگ بقاء و ابدیت به خود می‌گیرد. آئین خدا که از ناحیه او است ابدی است،
عمل صالح که برای او است ابدی است،
رهبران الهی که به او ارتباط دارند، از این نظر که به او مربوط‌اند رنگ جاودانی دارند، خلاصه هر چیز به نحوی با ذات پاک او پیوند و ارتباطی داشته باشد از آن نظر، فنا و هلاک برای او نیست.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «معنای وجه در آیه ۸۸ سوره قصص»، تاریخ بازیابی۱۴۰۰/۱/۲۱.
