مسئولیت معاون پارلمانی و حقوقی رئیس جمهور
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: معاون پارلمانی، معاون حقوقی، رئیس‌جمهور.
پرسش: مسئولیت معاون پارلمانی و حقوقی رئیس‌جمهور چیست؟ و چه کسی او را تعیین می‌کند؟
پاسخ: معاون حقوقی و امور مجلسی رئیس‌جمهور، منتخب وی بوده و وظیفه اصلی او، ارائه مشاوره به نمایندگان دولت و رئیس‌جمهور است و هم‌چنین نماینده دولت در مجلس جهت دفاع از لوایح و طرح‌های قانونی است که البته وظایف جانبی دیگری نیز بر عهده دارد که گذشت.
پارلمان (Parliament) در اصل به دستگاه یا دستگاه‌هایی اطلاق می‌شود که کارکرد خاص آن وضع قانون یا قواعد کلی و لازم‌الاجراست. پارلمان ممکن است از یک یا دو مجلس (نمایندگان و
سنا) تشکیل شود.
جوامع مختلف به تناسب نوع سیستم اعمال‌شده در آن کشور، یکی از اشکال تک‌مجلسی یا دو‌مجلسی را انتخاب کرده که قانون‌گذاری را عهده دارند. در نظامات دو‌مجلسی به مجلِسَین (نمایندگان و سنا) پارلمان گفته می‌شود و در کشورهایی که یک مجلس (نمایندگان) وظیفه تقنین و قانون‌گذاری را بر دوش می‌کشد، تنها به آن پارلمان گفته می‌شود.
در کشور ما نیز منظور از پارلمان،
مجلس شورای اسلامی است که طبق قانون اساسی
تنها نهاد قانون‌گذاری در کشور خواهد بود.
منظور از معاون پارلمانی
رئیس‌جمهور، همان معاون حقوقی و امور مجلس ریاست جمهوری است که بهتر است همان اصطلاح فارسی آن به کار گرفته شود. به موجب قانون اساسی «رئیس‌جمهور می‌تواند برای انجام وظایف خود معاونانی داشته باشد ...».
به عبارت دیگر، بعد از حذف پست نخست‌وزیری و انتقال وظایف و اختیارات سنگین آن به ریاست جمهوری، وجود همکاران لازمی که به عنوان بازوی رئیس‌جمهور، قادر به معاونت و یاری وی در هماهنگی و رتق‌و‌فتق امور بپردازند، لازم شمرده شد که با توجه به رعایت سنخیت موضوع (اداری، مالی، حقوقی و غیره) رئیس‌جمهور را در رسیدن به اهدافش یاری رسانند.
اما وظایف و اختیارات معاون حقوقی و امور مجلس ریاست جمهوری، عبارت‌اند از:
ارائه
مشاوره به اعضای هیئت دولت و کمیسیون‌های مربوطه.
ماده ۲۱ آیین‌نامه داخلی هیئت دولت مقرر می‌دارد: «به منظور تطبیق پیشنهاد تصویب‌نامه‌ها و لوایح و ارائه مشاوره حقوقی به کمسیون‌های دولت ... (کمیسیون حقوقی) با مسئولیت معاون حقوقی و امور مجلس ریاست جمهوری تشکیل می‌شود. اعضای این کمیسیون از میان حقوق‌دانان مجرب تعیین و منصوب می‌شوند و هر یک از آنها مسئولیت مشاوره یکی از کمیسیون‌های دولت را عهده‌دار می‌شوند».
ماده ۳۴ آیین‌نامه داخلی هیئت دولت در این باره مقرر می‌دارد: «معاونت حقوقی و امور مجلس رئیس‌جمهور طرح‌های قانونی را به طور منظم به اطلاع رئیس جمهور، اعضای دولت و دفتر هیئت دولت خواهند رساند تا در صورتی که
کمیسیون مربوط دولت هر یک از طرح‌های مزبور را اساسی و مهم تشخیص دهد. پس از بحث درباره آن گزارش کمیسیون را که شامل نظریه و خلاصه‌ای از استدلالات و نیز بار مالی طرح است در هیات دولت مطرح نماید ...».
تهیه گزارشی درباره طرح‌های دوفوریتی و سه‌فوریتی و ارائه آن به دولت.
در بخش پایانی ماده ۳۴ آیین‌نامه داخلی دولت با اشاره به این وظیفه مقرر می‌دارد: «... در مورد طرح‌های وریتی و سه‌فوریتی (که به مجلس ارائه می‌شود) گزارش لازم مستقیماً توسط معاونت حقوقی و امور مجلس
ریاست جمهور تنظیم و جهت اتخاذ تصمیم به
دولت ارائه خواهد شد.
اعلام نظر دولت به مجلس شورای اسلامی در مورد طرح‌های قانونی.
تبصره یک
ماده ۳۴ (الحاقی ۹/۷/۱۳۷۶) مقرر می‌دارد «در صورتی که نظرات دولت در خصوص طرح‌های قانونی حداکثر تا یک روز قبل از رسیدگی در جلسه علنی مجلس اعلام نگردد، معاون حقوقی و امور مجلسی رئیس‌جمهور پس از هماهنگی با رئیس‌جمهور یا معاون اول و وزیر مربوط و رؤسای دستگاه‌های ذی‌ربط نسبت به اعلام‌نظر دولت از طریق مقتضی به مجلس شورای اسلامی اقدام می‌نماید».
ایجاد هماهنگی بین نمایندگان دولت در مورد طرح‌ها و لوایح.
ماده ۳۵ آیین‌نامه داخلی هیئت دولت در این زمینه مقرر می‌دارد: «هماهنگی اظهارات نمایندگان دولت در مورد طرح‌ها و لوایح در جلسات علنی مجلس (به نحوی که اظهار‌نظری خلاف‌نظر
دولت صورت نگیرد) با معاونت حقوقی و امور مجلسی رئیس‌جمهور است».
در ماده ۳۶ همان آیین‌نامه آمده است که: «در صورتی که به هر دلیل مسئول یا مسئولان ذی‌ربط حضور نداشته باشند نماینده دولت در
دفاع و اظهارنظر نسبت به لوایح و طرح‌های مربوط، معاون حقوقی و امور مجلسی رئیس‌جمهور خواهد بود.
وظایف و اختیارات دیگر معاون حقوقی، عبارت‌اند از:
۱. عضویت در شورای اطلاع‌رسانی دولت.
۲. نمایندگی از رئیس‌جمهور در شورای عالی نظارت.
۳. حق حضور دائم در
هیئت دولت.
۴.
حق رأی و اظهارنظر در هیئت دولت.
۵. عضویت در کمیسیون فرهنگی دولت.
۶. عضویت در کمیسیون لوایح دولت.
۷. عضویت در کمیسیون سیاسی دفاعی دولت.
خلاصه اینکه معاون حقوقی و امور مجلسی
رئیس‌جمهور منتخب وی بوده و وظیفه اصلی او، ارائه
مشاوره به نمایندگان دولت و رئیس‌جمهور است و هم‌چنین نماینده دولت در مجلس جهت دفاع از لوایح و طرح‌های قانونی است که البته وظایف جانبی دیگری نیز بر عهده دارد که گذشت.
۱. بایسته‌های حقوق اساسی، ابوالفضل قاضی، تهران، دادگستر، ص۱۹۹ به بعد.
۲. مجموعه سازمان‌های دولتی. ج ۵، اداره کل تدوین و تنقیح قوانین و مقررات، ص۶۰-۴۵، ناشر: معاونت پژوهشی، تدوین و تنقیح قوانین و مقررات، چ۱، ۱۳۸۱ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «مسئولیت معاون پارلمانی و حقوقی رئیس‌جمهور»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۳/۱۹.
