مجاهده
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: جهاد، دفاع، مجاهده،
اسلام.
پرسش: جهاد و مجاهده در
قرآن و روایات چه جایگاهی دارد؟
پاسخ: جهاد و مجاهده در قرآن کریم به طور عام به معنای جد، جهد، تلاش و تحمل مشقت و سختی‌ها است که البته برترین درجات آن
جانبازی و طلب
شهادت در راه خدا است.
جهاد و مجاهده در قرآن کریم به طور عام به معنای جد، جهد، تلاش و تحمل مشقت و سختی‌ها است که البته برترین درجات آن جانبازی و طلب شهادت در راه خدا است.
برخی جهاد در قرآن را به چهار مرتبه تقسیم کرده‌اند: «و اعلم أیدک الله أن المجاهدین هم أهل الجهد و المشقة و المکابدة و هم أربعة أصناف مجاهدون من غیر تقیید بأمر و هو قوله تعالی وَ فَضَّلَ الله الْمُجاهِدِینَ عَلَی الْقاعِدِینَ و الصنف الثانی مجاهدون بتقیید فی سبیل الله و هو قوله وَ الْمُجاهِدُونَ فی سَبِیلِ الله و الصنف الثالث المجاهدون فیه و هو قوله وَ الَّذِینَ جاهَدُوا فِینا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنا أی نبین لهم حتی یعلموا فیمن جاهدوا فیجاهدون عند ذلک أو لا یجاهدون و الصنف الرابع المجاهدون فی الله حَقَّ جِهادِهِ فمیزهم عن المجاهدین من غیر هذا التقیید کالذین یتقون الله حَقَّ تُقاتِهِ و یتلون الکتاب حَقَّ تِلاوَتِهِ فهی مرتبة رابعة فی الجهاد.»
چنان‌که می‌فرماید:«خداوند مجاهدان (تلاشگران) را بر نشستگان برتری داده است.»
«إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ الَّذینَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فی سَبیلِ اللَّهِ أُولئِکَ یَرْجُونَ رَحْمَتَ اللَّهِ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحیمٌ؛
آنان‌که ایمان آوردند و هجرت کردند و در راه خدا جهاد کردند، آنان امید به رحمت خدا دارند و خداوند مهربان و آمرزنده است.»
«آنان‌که در راه ما جهاد کردند آنان را به راه‌هایمان هدایت می‌کنیم».
«در راه خدا جهاد کنید حق جهادش را.»
همچنین در
عرفان عملی مجاهده به معنای وادار کردن خود به تحمل سختی‌ها و مشقت‌ها است که عامل تأثیر در مزاج و ایجاد خستگی جسمانی می‌شود، همان‌گونه که ریاضت به تحمل سختی‌های نفسانی تعبیر شده است.
جهاد و مجاهده اقسام وموارد مختلفی را شامل می‌شود؛ در زیر به برخی از موارد کلی آن اشاره می‌شود:
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرماید: مجاهد کسی است که در راه
اطاعت از خدا با نفس خود جهاد کند.
تلاش برای تأمین معاش از مهم‌ترین تکالیف و مجاهدات است، چنان‌که در روایت می‌خوانیم:«کسی که برای تأمین معاش خانواده خود تلاش می‌کند، مانند مجاهد در راه خدا است».
در آیه ۱۲۳
سورۀ بقره می‌خوانیم: «با کفار قتال کنید به‌گونه‌ای که درشتی و سختی را در شما مشاهده کنند.»
لازم به ذکر است که در قرآن و روایات مرزی بین جهاد به معنای نبرد با طاغوت و
کفر در عالم خارج، و نبرد با نفس و خواهش‌های دل و وادار کردن نفس به انجام وظایف فردی و اجتماعی و... وجود ندارد؛ چرا که این دو در عمل لازم و ملزوم هم بوده و از هم جدایی ناپذیرند. و «قاعدین» یا راحت طلبان که از جهاد در راه خدا سرپیچی می‌کنند، علتش مغلوب شدنشان در برابر هوای نفسشان است.
نکته دیگر این‌که حتی با موفقیت در امتحان جهاد با کفر و ظلم، هنوز
جهاد با نفس در مراتب بالاتری ادامه خواهد داشت. همچنان‌که در روایات زیادی به این مطلب پرداخته شده است. «وَ قَالَ (علیه‌السلام) رَجَعْنَا مِنَ الْجِهَادِ الْأَصْغَرِ إِلَی الْجِهَادِ الْأَکْبَر»
از طرفی شاهدیم که موفقیت در جهاد با نفس ثمره‌اش عزت فردی و اجتماعی و اقدام به جهاد با ظالمان است، و در غیر این صورت ممکن است ضعف و زبونی و خودداری از جهاد بیرونی لباس زهد و جهاد با نفس برتن کند و این یکی از آسیب‌هایی است که در طول تاریخ در بین برخی مدعیان
تصوف شاهدش بوده‌ایم.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «مجاهده»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۶/۳.
