فرق میان اکمال و اتمام در آیه غدیر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: غدیر، اکمال، اتمام،
سوره مائده،
آیه غدیر.
پرسش: تفاوت بین «اکمال» و «اتمام» در آیاتی مانند آیه غدیر در چیست؟
پاسخ اجمالی: برخی چیزها هنگامی اثربخشند که همه اجزای آنها جمع باشد و این‌طور نیست که هر بخشی موجود شد اثر خود را به اندازه خودش باقی بگذارد. در نوع اول اگر تمام اجزاء جمع شود کلمه اتمام به‌کار می‌رود مثل
روزه که اگر با تمام شرایط انجام شود می‌گویند روزه امروزاش تمام شد ولی در نوع دوم که اگر تمام اجزاء جمع شود کار به آخر می‌رسد، کلمه اکمال به‌کار می‌رود در مثل روزه
ماه رمضان که وقتی سی روز تمام را روزه گرفت می‌گویند روزه‌اش کامل شد به‌این‌نحو که هر روز روزه نیز اثر خودش را جدا‌گانه داشته است.
در
آیه اکمال دین می‌خوانیم: «الْیَوْمَ اَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ اَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْاِسْلامَ دِیناً؛
امروز،
دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و
اسلام را به عنوان آیین
[جاودان
] شما پذیرفتم.»
کلمات «اکمال» و «اتمام» معنایی نزدیک به هم دارند؛ کمال هر چیزی تحقق یافتن هدف آن است.
و «تام» به معنای آن است که یک فرد یا یک چیز به حدی برسد که دیگر احتیاج به چیزی خارج از خود نداشته باشد، بر خلاف ناقص که محتاج به چیزی خارج از ذات خویش است تا او را تمام کند.
اما می‌توان از راهی دیگر فرق این دو کلمه را تشخیص داد و آن این است که آثار موجودات دو نوع است:
• برخی چیزها هنگامی اثربخشند که همه اجزای آنها جمع باشد؛ مثلاً اگر یکی از اجزای معجون و دارویی وجود نداشته باشد، آن معجون و دارو اثر خود را نمی‌بخشد و مانند روزه که مرکّب است از اموری که اگر یکی از آنها نباشد روزه، روزه نمی‌شود؛ یعنی اگر کسی در همه اجزای روز از خوردن و سایر محرّمات امساک کند ولی در وسط روز در یک ثانیه دست از امساک بر دارد و آب بیاشامد، روزه‌اش روزه نیست. از جمع شدن اجزای این‌گونه امور تعبیر می‌کنند به «تمامیت»؛ چنان‌که در
قرآن کریم می‌فرماید: «ثُمَّ اَتِمُّوا الصِّیامَ اِلَی اللَّیْلِ»،
و یا «وَ تَمَّتْ کَلِمَةُ رَبِّکَ صِدْقاً وَ عَدْلًا».
• چیزهای دیگری هم وجود دارند که اثربخشی آنها نیازمند به جمع بودن همه اجزا نیست، بلکه هر جزئی که موجود شود اثرش هم مترتب می‌شود (البته اثری به مقدار خود آن جزء) و اگر همه اجزا جمع شود همه اثر مطلوب حاصل می‌شود؛ مانند روزه که اگر یک روز روزه بگیریم، اثر یک روز را دارد و اگر سی روز بگیریم اثر سی روز را دارد، تمامیت را در این قسم «کمال» می‌گویند؛
همان‌طور که در قرآن کریم فرمود: «فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ ثَلاثَةِ اَیَّامٍ فِی الْحَجِّ وَ سَبْعَةٍ اِذا رَجَعْتُمْ تِلْکَ عَشَرَةٌ کامِلَةٌ».
پس هر که
[قربانی] نیافت، سه روز در
ایام حج و هفت روز هنگامی که باز می‌گردید، روزه بدارد! این، ده روز کامل است.»
همچنین در گفت‌وگوهای روزانه خود می‌گوییم امر فلانی تمام و
عقل او کامل شد، ولی نمی‌گوییم عقل فلانی تمام و امر او کامل شد.
به دیگر سخن؛ «تمام» در جایی گفته می‌شود که چیزی اجرایش باید پشت سر یکدیگر بیاید؛ تا وقتی که هنوز همه اجزایش مرتب نشده می‌گوییم ناقص است؛ و وقتی آخرین جزئش آمد می‌گوییم تمام شد. اما در مسئله «اکمال» این‌طور نیست که شیء غیر کامل جزء ناقص دارد، بلکه ممکن است هیچ جزء ناقص و ناتمامی نداشته باشد ولی هنوز کامل نباشد. در واقع اختلاف اکمال و تمام با یکدیگر اختلاف کیفی و کمی است. قرآن از یک طرف می‌گوید: «در این روز دین شما را به حد کمال رساندم» و از طرف دیگر می‌گوید: «
نعمت خودم را هم به حد اتمام رساندم»؛ و مقصود این است که چون اکنون اسلام به حد کمال و حد تمام رسید این همان دین مرضی الهی است.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «فرق میان اکمال و اتمام در آیه قدیر»، تاریخ بازیابی۱۴۰۰/۳/۳۰.
