عوامل بازگشت به جاهلیت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: جاهلیت،
قرآن، انقلاب الی الاعقاب.
پرسش: عوامل بازگشت به جاهلیّت چیست؟
مسئله مهم، شناخت عوامل بازگشت به جاهلیّت و به فرموده قرآن، «بازگشت به گذشته‌ها (انقلاب الی الاعقاب)» است.
در یک نگاه کلّی، عوامل بازگشت (ارتجاع) را به دو دسته می‌توان تقسیم کرد: عوامل فردی و عوامل اجتماعی.
همه آنچه با عنوان «موانع علم و حکمت» و «آفت‌های خرد» ذکر شده، از عوامل فردی بازگشت به جاهلیّتِ نخستین، به شمار می‌روند، که
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به هنگام مبارزه با آنها، نشانه‌هایی برایش قرار داد.
این آفاتِ خردمندی، به هر میزان که در کسی تحقّق یابد، او را به مرز جاهلیّت سوق می‌دهد؛ لیکن در میان همه عوامل فردی ارتجاع، احادیث بسیاری،
می‌گساری را مورد تأکید قرار داده‌اند. دلیل این امر، در احادیث بعدی آمده است که «شراب»، اُمّ الفواحش و کلید هر پلیدی است. در واقع،
اعتیاد به
مسکرات و موادّ تخدیر کننده خرد، زمینه را برای انواع موانع معرفت، آماده می‌کند و موجبات ابتلای انسان را به عقاید، اخلاق و اعمال جاهلیّت، فراهم می‌سازد.
عوامل اجتماعی بازگشت به جاهلیّت، آفاتی هستند که اساس نظام اسلامی را تهدید می‌کنند که از بارزترینِ آنها «اختلاف» است که پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) درباره‌اش می‌فرماید:
«مَا اختَلَفَت اُمَّةٌ بَعدَ نَبیِّها الاّ ظَهَرَ اهلُ باطِلِها عَلی اهلِ حَقِّها؛
هیچ امّتی پس از پیامبر خود، اختلاف نکرد، مگر آن که پیروان باطل بر پیروان حق پیروز شدند.»
از عوامل اجتماعی بازگشت به جاهلیّت و به فرموده پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، خطرناک ترینِ آنها، رهبری امامانِ گم‌راه کننده است:
«انَّ اخوَفَ ما اخافُ عَلی اُمَّتی الاَئِمَّةُ المُضِلّونَ؛
بیشترین چیزی که بر امّت خویش می‌ترسم، پیشوایان گم‌راه کننده‌اند.»
در روایت است که
عمر بن خطّاب از کعب پرسید: از مسئله‌ای می‌پرسم؛ آن را کتمان مکن. کعب گفت: به خدا سوگند که، چیزی را که می‌دانم، کتمان نمی‌کنم. عمر گفت: از چه چیزی بیش از همه، بر
امّت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌ترسی؟ کعب گفت: «پیشوایان گم‌راه کننده». عمر گفت: درست می‌گویی. پیامبر خدا این را پنهانی به من فرمود.
خطر پیشوایان گمراهی برای
اسلام و نقش آنان در بازگشت جامعه اسلامی به دوران جاهلیّت، به‌اندازه‌ای است که پیامبر خدا در حدیث معتبر و مورد اتّفاق
مسلمانان، تأکید می‌فرماید که:
«مَن ماتَ بِغَیرِ امامٍ، ماتَ میتَةً جاهِلِیَّةً.» آن که بدون امام بمیرد، به مرگ جاهلیّت مرده است.
این، بدان معناست که امامتِ پیشوایانِ حق و عدل، پشتوانه و ضامن تداوم عصر دانش و یا عصر اسلام راستین است و بدون آن، جامعه اسلامی به جاهلیّتِ پیش از اسلام، باز می‌گردد.
متاسّفانه این واقعیت بسیار تلخ، در تاریخ اسلام، تحقّق یافت و امروز، نه تنها جوامع اسلامی، بلکه جهان، با وجود همه پیشرفت‌های شگفت‌انگیز
علوم تجربی،
در جاهلیّت نوین به سر می‌برد.
پیامبر اسلام، به مردم جهان، مژده داد که این دوران نیز پایانی دارد و با قیام فردی از خاندان او (
مهدی آل محمّد)، جاهلیّت در جهان، پایان خواهد یافت و با هدایت و رهبری او، نور دانش حقیقی، جهان را فرا خواهد گرفت و فساد و تباهی از جهان، رخت بر خواهد بست و
عدالت، سراسر گیتی را فرا خواهد گرفت.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «عوامل بازگشت به جاهلیّت» تاریخ بازیابی۱۳۹۷/۳/۲۳.
