علت مفرد و جمع آمدن کلمه نماز در دو آیه مختلف
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مفرد، جمع،
صلوات،
خشوع،
جمله اسمیه،
سوره مؤمنون.
پرسش: چرا در
آیه دوم سوره مؤمنون، کلمه «صلاة» به صورت مفرد آمده؛ اما در آیه نهم که نسبتاً مشابه با آن است به صورت جمع «صلوات» ذکر شده است؟
پاسخ اجمالی:یکی از معانی محافظت بر نمازها، محافظت بر اوقات آنها است که هر کدامشان زمان مخصوص به خود را دارد و در چندین وقت مختلف و متعدد به جا آورده می‌شود؛ از‌این‌رو کلمه «صلوات» به معنای نمازها به صورت جمع آمده است؛ اما از جهت این که خشوع در نماز، امری قلبی بوده و تعددپذیر نیست، در آیه مربوطه، نماز به صورت مفرد ذکر شده است.
خدای متعال یکی از سوره‌های قرآن به نام «سوره مؤمنون» را با اعلام رستگاری افراد باایمان آغاز کرد، «قَدْ اَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ» و سپس به تعیین مصادیق و بیان ویژگی‌های چنین افرادی می‌پردازد که از شرور و عذاب نجات یافته‌اند.
در مرحله اول، خشوع در نماز از مهم‌ترین اوصاف مؤمنان در نظر گرفته شده و بر آن تاکید می‌شود. این معنا با عبارت «الَّذِینَ هُمْ فِی صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ»،
ابراز شده است. همان‌طور که مشاهده می‌شود در این آیه کلمه «صلات» به معنای نماز به صورت مفرد آمده؛ اما در آیه دیگری که دیگر وصف مؤمنان را محافظت بر نماز دانسته، نمازها را به صورت جمع مشاهده می‌کنیم: «وَ الَّذینَ هُمْ عَلی صَلَواتِهِمْ یُحافِظُونَ».
درباره این تفاوت در تعبیر گفته شده است که یکی از معانی محافظت بر نمازها، محافظت بر اوقات آنها است که هر کدامشان زمان مخصوص به خود را دارد و در چندین وقت مختلف و متعدد به جا آورده می‌شود؛ از‌این‌رو کلمه «صلوات» به معنای نمازها به صورت جمع آمده است؛ اما از جهت این که خشوع در نماز، امری قلبی بوده و تعددپذیر نیست، در آیه مربوطه، نماز به صورت مفرد ذکر شده است.
دیگر تفاوتی که بین دو آیه وجود دارد، این است که آن آیه‌ای که واژه صلات در آن به صورت مفرد آمده، در قالب جمله اسمیه ذکر شده است؛ اما آیه دیگر به صورت
جمله فعلیه آمده است. علت این تفاوت در تعبیر به این برمی‌گردد که چون خشوع امری قلبی بوده و در آن تکرار معنا ندارد، در قالب جمله اسمیه که دلالت بر ثبوت دارد، ذکر شده است؛ اما محافظت بر نماز که امری جوارحی است و در انجام هر نمازی تکرار می‌شود، در قالب جمله فعلیه که دلالت بر تکرار عمل می‌کند ذکر شده است.
در نهایت باید گفت، استفاده از تعابیر و اشکال مختلف برای رساندن یک معنا نیز از فنون
فصاحت و
بلاغت است که حتی اگر هیچ اختلافی در معنا وجود نداشته باشد، باز هم چنین تفاوت‌هایی توجیه‌پذیر خواهد بود.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «علت مفرد و جمع آمدن کلمه نماز در دو آیه مختلف»، تاریخ بازیابی۱۴۰۰/۸/۱۰.
