عبدالله بن سبأ
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: عبدالله بن سبأ.
پرسش: عبدالله بن سبأ که بوده؟ آیا واقعاً یک شخصیت افسانه‌ای است که به
تشیع نسبت می‌دهند؟
پاسخ: بیش از هزار سال است که مورخان درباره «ابن سبأ» قلم فرسایی کرده و به او و پیروانش کارهای شگفت‌انگیز و بزرگی نسبت می‌دهند. حال باید دید که « ابن سبأ» کیست و چه کارهایی انجام داده است.
مورخان در مورد ابن سبأ می‌نویسند: او مردی یهودی از اهل صنعاء یمن، در زمان
عثمان صورتاً و به‌حسب ظاهر اسلام آورد؛ ولی در پنهانی مکر و حیله میان مسلمانان به کار می‌برد و در شهرهای بزرگ اسلامی مانند شام، کوفه، بصره، و مصر گردش کرده، در مجامع مسلمین حاضر می‌شد و مردم را
تبلیغ می‌نمود بر اینکه
پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ را نیز مانند عیسی بن مریم رجعتی است. و هم‌چنان‌که هر پیغمبری وصیی داشت، وصی
محمد ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ هم
علی است و عثمان حق این
وصی را غصب کرده و درباره وی
ستم نموده است؛ پس باید قیام کرد و حق را به اهلش بازگردانید.
مورخان نام قهرمان این داستان را «عبدالله بن سبأ» گذاشته و چنین ادعا کردند: این شخص
مبلغین خود را به شهرهای اسلامی فرستاده و دستورشان داد که به بهانه
امر به معروف و
نهی از منکر، فرمان‌داران وقت را بکوبند. در نتیجه عده زیادی از مسلمانان به وی گرویده و از برنامه او تبعیت کردند؛ تا جایی که بعضی از اصحاب عالی‌قدر
رسول خدا و
تابعین بزرگوار امثال: ابوذر،
عمار بن یاسر و
مالک اشتر و دیگران سران مسلمین را از آنها شمرده‌اند و این افسانه را تا زمان وقوع جنگ جمل که مسبب اصلی این جنگ را او می‌دانند، ادامه داده و بعد از آن دیگر از
سرنوشت آن سخنی به میان نمی‌آورند.
حال بیش از ده قرن است که تاریخ‌نویسان این افسانه را به‌صورت تاریخ صحیح می‌نویسند و هرچه از عمر این افسانه بیشتر می‌گذرد، شهرت بیشتری پیدا می‌کند و افراد، با اغراض متفاوتی به این افسانه رنگ و بوی خاصی داده‌اند.
رشیدرضا، از
متأخرین در این مورد چنین می‌گوید: «شیعه‌گری به نام خلیفه چهارم علی رضی‌الله عنه، آغاز ایجاد
تفرقه دینی و سیاسی امت محمدی گردید و اولین کسی که اصول تشیع را از خود ساخت، یک یهودی به نام عبدالله بن سبا بود که با نیرنگ میان این امت تفرقه ایجاد کرد و
دین و
دنیا ی آنان را تباه گردانید».
رشیدرضا مدرک این داستان خیالی را کتاب تاریخ ابن اثیر سنی‌مذهب ذکر می‌کند! و ابن اثیر ضمن نقل این افسانه، هیچ اشاره‌ای بر این که این داستان را از چه مصدری آورده نمی‌کند.
و افراد دیگری مثل ابن کثیر
، ابن خلدون
، بستانی، احمد امین، حسن ابراهیم، و نویسندگان دیگر سنی‌مذهب به این افسانه شهرت عجیبی دادند که مدرک همه آنها به
تاریخ طبری برمی‌گردد و
طبری هم این داستان را از (سیف بن عمر) نقل می‌کند، که از نظر رجالی «سیف» مورد تأیید نمی‌باشد. چون سیف نه‌تنها این افسانه را ساخته، بلکه او افسانه‌هایی ساخته که قریب به ۱۵۰ تن از قهرمانان این افسانه‌ها به‌هیچ‌وجه پا به عرصه وجود نگذاشته‌اند و فقط اندیشه سیف بن عمر است که آنها را آفریده است!
بیشتر علمای رجال در مورد ضعف روایات او تأکید دارند.
یحیی بن معین درباره او گفته است: «
حدیث او ضعیف و سست است».
نسائی گفته «ضعیف است، نه مورد
اعتماد است و نه
امین...».
ابوداود گفته: «بی‌ارزش است و بسیار
دورغ‌گو...».
و بیش از دوازده نفر از بزرگان رجال
احادیث او را بسیار ضعیف و خودش را دروغ‌گو نامیدند.
پس از این مطالب نتیجه می‌گیریم که داستانی که به‌عنوان عبدالله بن سبأ علما نقل می‌کنند، پایه و اساس استواری ندارند و بر مبنای ت
حقیق پی‌ریزی نگردیده است؛ زیرا روایات مربوط به این شخص در اصل به‌وسیله سیف بن عمر نقل گردیده و به کتب و مدارک اسلامی راه یافته است که حال سیف هم معلوم شد؛ به‌طوری که او یک فرد مرموز، دروغ‌گو و افسانه‌سازی بیش نبوده است.
پس تا اینجا به این نتیجه رسیدیم که از نظر علمای شیعه عبدالله بن سبأ یک شخصیت افسانه‌ای است و هیچ ربطی به تشیع ندارد و سازندگان و اشاعه کنندگان این افسانه طبق فرمایش علامه عسگری انگیزه‌های مختلفی داشتند؛ زیرا:
۱. افسانه عبدالله بن سبأ،
انتقاد و ایرادهایی را که به
صحابه پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ متوجه می‌گردید، پرده‌پوشی می‌نماید، و آنها را پاک و مبرا می‌سازد.
۲. این افسانه به مخالفین حکومت خلفا که شیعیان خاندان عصمت می‌باشند و در تمام دوران خلفای عثمانی و تا به امروز مخالفت حکومت‌های عصر خود بوده‌اند، نسبت کفر و الحاد داده و آنها را به خارج شدن از دین و آیین معرفی می‌نماید و این جعلیات و افسانه‌ها در تمام عصرها بر ضد شیعه و برای کوبیدن آنها بوده است.
سایت اندیشه قم
