شأن نزول و تفسیر و ثواب سوره قریش
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: سوره،
قریش،
مکه،
سوره فیل،
ایلاف،
شأن نزول،
ابرهه.
پرسش: شأن نزول، تفسیر و ثواب قرائت
سوره قریش چیست؟
پاسخ اجمالی: سوره قریش در ادامه سوره فیل است لذا شأن نزول آن نیز همان شأن نزول سوره فیل است که برای بیان
معجزه الهی در
حفظ کعبه و نابودی سپاه ابرهه است و اشاره به الفت بخشیدن قریش به این سرزمین مقدس دارد که آنان در طول سفر تابستانه و زمستانه خود عشق و علاقه به این مکان مقدس از دست ندهند، و به خاطر امنیتش به سوی آن بازگردند.
سوره قریش که به سوره ایلاف نیز مشهور است، در مکه نازل شده و دارای چهار
آیه است.
بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ «لِاِیلافِ قُرَیْشٍ؛
[کیفر لشکر فیل‌سواران
] برای این بود که دلبستگی قریش
[به این سرزمین مقدس
] حفظ شود
[و زمینه ظهور
پیامبر فراهم شود
]».
«اِیلافِهِمْ رِحْلَةَ الشِّتاءِ وَ الصَّیْفِ؛ دلبستگی آنها به سفرهای زمستانه و تابستانه
[که به خاطر این الفت به آن بازگردند
].»
«فَلْیَعْبُدُوا رَبَّ هذَا الْبَیْتِ؛ پس
[به شکرانه این نعمت بزرگ
] باید
پروردگار این خانه را
عبادت کنند.»
«الَّذِی اَطْعَمَهُمْ مِنْ جُوعٍ وَ آمَنَهُمْ مِنْ خَوْفٍ؛ همان‌کس که آنها را از گرسنگی نجات داد و از ترس ایمنی بخشید.»
در منابع تفسیری و روایی، برای قرائت این سوره، فضیلت‌هایی ذکر شده است:
پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «کسی که سوره قریش را بخواند به تعداد هر یک از کسانی که در گرد خانه کعبه
طواف کرده، یا در آن‌جا معتکف شده، ده حسنه به او می‌دهد.»
امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: «هرکس سوره قریش را بسیار تلاوت کند، خداوند او را در
روز قیامت سوار بر مرکبی از مرکب‌های بهشتی مبعوث می‌کند تا در نهایت بر سفره‌های نور بنشیند.»
از آن‌جا که سوره قریش ادامه
سوره فیل است،
شان نزول آن نیز همان شأن نزول سوره فیل است که برای بیان
معجزه الهی در حفظ کعبه و نابودی سپاه ابرهه می‌باشد.
در جمله «لایلاف قریش»، حرف «لام» در کلمه «لایلاف»، برای تعلیل است، و
فاعل در «ایلاف» خدای سبحان است و مفعول ایلاف (آن کسانی که خدا مردم را با ایشان مانوس کرد) قریش هستند. پس کلمه «قریش»، مفعول اول «ایلاف» است، (چون بر اساس قواعد نحوی، مصادر متعدّی می‌توانند به مفعولشان اضافه شوند، در این آیه نیز «ایلاف» به «قریش» اضافه شده، از این‌رو مفعول آن مجرور شده است.) و مفعول دوم آن حذف شده است.
جمله بعدی، یعنی «اِیلافِهِمْ رِحْلَةَ الشِّتاءِ وَ الصَّیْفِ» می‌فهماند که آن مفعول چیست، و جمله «ایلافهم...»
بدل از جمله «ایلاف قریش» است. با توجه به این مطلب، وقتی ابرهه قصد حمله به مکّه را داشت، قریش ترسیده و از مکه فرار کردند؛ اما خداوند متعال برای الفت گرفتن قریش به سرزمین مقدس مکه، ابرهه و سپاه او را در هم کوبید و هلاک کرد.
لذا با این در هم کوبیدن، قریش هم از جهت مسیر بازرگانی خود در طول سفر تابستانه و زمستانه دارای امنیت شدند،
و هم دیگران با نگاه دیگری به آنان می‌نگریستند.
لذا ممکن است منظور الفت بخشیدن قریش به این سرزمین مقدس آن باشد که آنان در طول سفر تابستانه و زمستانه خود عشق و علاقه به این کانون مقدس را از دل نبرند، و به خاطر امنیتش به سوی آن بازگردند، نکند تحت تاثیر مزایای زندگی سرزمین
یمن و
شام واقع شوند و «مکه» را خالی کنند و یا این‌که منظور ایجاد الفت میان قریش و سایر مردم در مسیر این دو سفر بازرگانی طولانی است؛ چرا که بعد از داستان ابرهه مردم با نگاه دیگری به آنها می‌نگریستند، و برای کاروان قریش احترام و اهمیت و امنیت قائل بودند. قریش هم نیاز به این امنیت در طول راه داشت، و هم نیاز به مرکز تجارتی در سرزمین مکه، و خداوند در سایه شکست لشکر ابرهه هر دو امنیت را به آنها بخشید.
نتیجه این سفرهای تجاری پیاپی نیز آن بود که آنان در سرزمینی بیابانی و کم‌حاصل، نگران گرسنگی خود نیز نباشند. موضوعی که در آخرین آیه بدان اشاره شده است.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «شأن نزول و تفسیر و ثواب سوره قریش» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۱/۳۰.
