ساز و برگ نظامی در قیام مهدوی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قیام حضرت مهدی، عصر ظهور، صدر اسلام.
پرسش: از چه نوع تجهیزات نظامی در قیام
حضرت مهدی (علیه‌السّلام)، استفاده خواهد شد، ابزار جنگی متناسب با عصر ظهور یا ابزار جنگی صدر اسلام؟
برای پاسخ به این سؤال، ابتدا در باره مفاد احادیثی که در این باره وارد شده، توضیح مختصری خواهیم داد و در ادامه به ارزیابی اجمالی سند و تحلیل مقصود از آنها خواهیم پرداخت.
احادیثی را که موضوع ساز و برگ نظامی قیام مهدوی در آنها مطرح شده، به سه دسته می‌توان تقسیم کرد:
دسته اوّل، احادیثی که تصریح کرده‌اند امام مهدی (علیه‌السّلام) و یارانش با شمشیر با دشمنان می‌جنگند؛ مانند این حدیث که تجهیزات جنگی امام مهدی (علیه‌السّلام) را چنین توصیف کرده است:
«دِرْعُهُ دِرْعُ رَسُولِ اللَّهِ صلی اللّه علیه و آله السَّابِغَةُ وَ سَیْفُهُ سَیْفُ رَسُولِ اللَّهِ صلی اللّه علیه و آله ذُو الْفَقَارِ؛
زره
[امام مهدی (علیه‌السّلام)
] زره پیامبر خدا (صلی‌اللّه‌علیه‌و‌آله) و شمشیر او شمشیر پیامبر خدا (صلی‌اللّه‌علیه‌و‌آله)،
ذوالفقار است.»
و در حدیثی دیگر، درباره سلاح جنگی یاران امام (علیه‌السّلام) آمده:
«اِذَا قَامَ الْقَائِمُ نَزَلَتْ سُیُوفُ الْقِتَالِ عَلَی کُلِّ سَیْفٍ اسْمُ الرَّجُلِ وَ اسْمُ اَبِیهِ؛
هنگامی که قائم (علیه‌السّلام) قیام کند، شمشیرهای جنگ، نازل می‌گردد، بر هر شمشیری نام مرد
[رزمنده
] و نام پدرش نوشته شده است.»
و در حدیثی دیگر، در باره قدرت سلاح یاران امام (علیه‌السّلام) آمده:
«لَهُمْ سُیُوفٌ مِنْ حَدِیدٍ غَیْرِ هَذَا الْحَدِیدِ، لَوْ ضَرَبَ اَحَدُهُمْ بِسَیْفِهِ جَبَلًا لَقَدَّهُ حَتَّی یَفْصِلَهُ؛
آنان، شمشیرهایی را از آهن، نه این آهن
[معمولی
]، آهنی که اگر یکی از آنان به کوهی بزند، آن را می‌دَرَد و جدا می‌کند.»
و در حدیثی دیگر، در باره سلطه امام مهدی (علیه‌السّلام) بر دشمنان، آمده است:
«یَغْشَاهُمُ الْقَائِمُ بِالسَّیْفِ؛
قائم (علیه‌السّلام) با شمشیر بر آنها سلطه می‌یابد.»
این دسته از احادیث بسیار فراوان‌اند و همگی بر این معنا تاکید دارند که سلاح نبرد امام مهدی (علیه‌السّلام) و یارانش، شمشیر است.
دسته دوم، احادیثی که دلالت دارند سپاهیان امام (علیه‌السلام)، همانند رزمندگان صدر اسلام، از چهارپایان استفاده می‌کنند و افزون بر این، مواد غذایی و نوشیدنی‌های آنان و نیز علوفه مَرکب‌هایشان از طریق اعجاز، تأمین می‌گردد.
دسته سوم، حدیثی که در آن آمده است هنگامی که امام مهدی (علیه‌السّلام) قیام می‌کند، به نقطه‌ای از میدان کوفه اشاره کرده، می‌فرماید: «این جا را بکَنید» و از آن جا دوازده هزار زره و دوازده هزار کلاه‌خود بیرون می‌آورند. سپس ایشان، دوازده هزار نفر را دعوت می‌کند و این لباس‌ها را بر آنها می‌پوشانَد و بر آنها می‌فرماید: «هر کس را دیدید که مثل شما لباس نپوشیده، او را بکُشید!».
«إذا قام القائم أتى رحبة الكوفة فقال برجله هكذا وأومأ بيده إلى موضع ثم قال : احفروا ههنا، فيحفرون فيستخرجون اثنى عشر ألف درع واثنا عشر ألف سيف واثنا عشر ألف بيضة لكل بيضة وجهين، ثم يدعو اثنى عشر ألف رجل من الموالي من العرب والعجم فيلبسهم ذلك، ثم يقول: من لم يكن عليه مثل ما عليكم فاقتلوه»
احادیث دسته اوّل (همان‌طور که اشاره شد) فراوان‌اند و از نظر سند نیز شماری از آنها معتبرند؛
لیکن دسته دوم از احادیث، نه فراوان‌اند و نه از نظر سندی اعتبار دارند.
امّا حدیثی که در دسته سوم ذکر شده، از نظر سند، بسیار ضعیف و مفاد ظاهری آن نیز، غیرقابل قبول است؛ زیرا امکان ندارد که امام (علیه‌السّلام) چنین دستوری را صادر نماید.
با تامّل در این احادیث، در جمع‌بندی آنها می‌توان گفت: هر چند همان‌طور که اشاره شد، مفاد برخی از این احادیث، غیر قابل قبول است و به‌طور کلّی، جزئیات مربوط به ساز و برگ نظامی قیام مهدوی، دلیل قاطعی ندارد، لیکن باید پذیرفت که همه احادیثی که جریان قیام مهدوی را گزارش کرده‌اند، بر این معنا اتّفاق دارند که تنها
سلاح مورد استفاده در این قیام، «
شمشیر» است.
امّا این که مقصود از به‌کارگیری شمشیر در این قیام چیست، دو احتمال مطرح شده است:
احتمال اوّل این‌که «شمشیر»، در معنای حقیقی آن به‌کار رفته است. در این صورت، این سؤال پیش می‌آید که چگونه می‌توان با استفاده از شمشیر بر سلاح‌های پیشرفته مستکبران، فائق آمد؟
در پاسخ این سؤال نیز احتمالات مختلفی ذکر شده، مانند این‌که:
شمشیر در قیام مهدوی، قدرت خارق‌العاده‌ای پیدا می‌کند، چنان‌که در حدیثی اشاره شد که شمشیر یاران امام مهدی (علیه‌السّلام) از جنس آهن‌های معمولی نیست و قدرتی دارد که می‌تواند کوه را بشکافد،
یا این‌که آمده است: شمشیرهای آنان، شمشیرهای خاصّی است که از آسمان نازل می‌شود.
توجیه دیگر این‌که در آن زمان، تسلیحات پیشرفته از کار خواهد افتاد و مردم به ناگزیر، در جنگ از همان ابزارهای جنگی ابتدایی استفاده خواهند کرد.
توجیهات مشابه دیگری نیز مطرح شده که دلیل روشن و قاطعی برای اثبات هیچ یک از آنها وجود ندارد.
احتمال دوم، این است که «شمشیر» در این احادیث، نماد ابزار جنگی روز، و کنایه از قدرت نظامی است و علّت این‌که در احادیث از ابزار جنگی روز به «شمشیر» تعبیر شده، این است که در تاریخ صدور حدیث یاد شده، شمشیر، سلاح کارآمد آن دوران بوده، و برای مردم آن زمان، سلاح‌های پیشرفته امروز، قابل فهم نبوده است، همان‌طور که چه‌بسا در آینده نیز سلاح‌هایی اختراع شود که در حال حاضر برای مردم این زمان، قابل تصوّر نیست و در قیام امام مهدی (علیه‌السّلام) همان ابزار مورد استفاده واقع شود.
گفتنی است دلیل روشنی بر هیچ یک از احتمالات و توجیهات یاد شده، وجود ندارد. بنا‌بر‌این، آنچه مسلّم است این‌که ساز و برگ نظامی قیام مهدوی، فوق‌العاده کارآمد خواهد بود و در این قیام از ابزار نامشروع، مانند
ابزار جنگی کشتار جمعی، استفاده نخواهد شد؛ امّا سیاست جنگی امام مهدی (علیه‌السّلام) منطبق با کدام یک از احتمالات گذشته است، نمی‌توان در این‌باره اظهار نظر قطعی کرد.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «ساز و برگ نظامی در قیام مهدوی» تاریخ بازیابی۱۳۹۸/۱۰/۲۹.
