زمان شکستن بت‌های کعبه توسط امام علی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امام علی (علیه‌السّلام)،
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم).
پرسش: در چه زمانی امام علی (علیه‌السّلام) برای شکستن بت‌ها از شانه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بالا رفت؟
پاسخ اجمالی: نقل‌ها در زمان شکستن بت‌های کعبه توسط امام علی چهار گونه‌اند و از این نقل‌های متفاوت بر می‌آید که احتمالاً حادثه دو بار اتّفاق افتاده است، یکبار قبل از
هجرت پیامبر و بار دیگر در جریان
فتح مکّه.
نقل‌های این حادثه بس فراوان است. به گفته علّامه
عبد‌الحسین امینی،
پیشوایان حدیث و تاریخ، آن را گزارش کرده‌اند، بی آن‌که در سندهای آن خدشه کنند و در نقل آن، تردید روا دارند. آنچه اندکی کاوش می‌خواهد و نیازمند تحقیق و تفحّص و روشن‌سازی است، زمان وقوع حادثه است.
گردآوری و دسته‌بندی انبوه نقل‌ها و گزارش‌های بسیار فراوان در این زمینه، نشان دهنده آن است که نقل‌ها چهار گونه‌اند:
۱. برخی گزارش‌ها (که بسیار فراوان‌اند)، بدون تصریح بر زمان وقوع حادثه، در پایان نقل آورده‌اند که علی (علیه‌السّلام) فرمود:
یکی از بت‌ها را پرتاب کردم که مانند شیشه خُرد شد. سپس فرود آمدم و من و پیامبر خدا از یکدیگر سبقت می‌جستیم تا در [کنار] خانه‌ها پنهان شویم، مبادا کسی ما را ببیند.
۲. گزارش دیگر، گویای این است که حادثه در شب خروج پیامبر خدا از مکّه انجام گرفته است.
۳. در گزارشی دیگر تصریح شده است که پیامبر خدا، همراه امام علی (علیه‌السّلام) از خانه خدیجه (علیهاالسّلام) به راه افتاده‌اند و پس از شکستن بت‌ها بازگشته‌اند.
۴. نقل آخر تصریح دارد که این حادثه در جریان فتح مکّه بوده است.
سه دسته اوّل گزارش‌ها نشان می‌دهد که حادثه باید قبل از هجرت و در اوج خفقان و اختناق
مشرکان اتّفاق افتاده باشد و گمان قوی نیز همین را تایید می‌کند، اگر چه بعید نمی‌نماید که حادثه دو بار اتّفاق افتاده باشد؛ یعنی پیامبر خدا در آن هنگامه هول و هراس و در فضای تاریک قبل از هجرت، این حرکت بزرگ و شرک زدا را همراه علی (علیه‌السّلام) انجام دادند و طبیعی می‌نماید که مشرکان (که
مکّه،
مسجد الحرام و
کعبه را در اختیار داشتند)، دگربار، بت‌ها را بر جای نهاده و کعبه را آلوده باشند و آن‌گاه در فتح مکّه، برای آخرین بار، این حرکت عظیم تکرار شده باشد.
برخی از محدّثان و عالمان، این تعدّد را احتمال داده‌اند.
علّامه مجلسی که در جایی از
بحار الانوار، گزارش‌های مربوط به فتح مکّه را آورده، در جایی دیگر، به نقل‌های دیگر اشاره کرده و نوشته است:
امّا این که شکستن بت‌ها در فتح مکّه بوده باشد، از این حدیث و نیز بیشتر احادیث وارد شده در این موضوع، استفاده نمی‌شود؛ بلکه صراحت برخی احادیث و ظهور برخی دیگر، گواه وقوع آن پیش از هجرت است. پس می‌توان با قول به تعدّد واقعه، میان اخبار، جمع کرد.
احمد بن محمّد بن
علیّ بن احمد عاصمی (م ۳۷۸ ق)، از ادیبان و عالمان قرن چهارم خراسان، در کتاب
زین‌الفتی فی شرح سورة هل اتی نیز همین احتمال را داده است.
سایت حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «زمان شکستن بت‌های کعبه توسط امام علی» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۹/۱۵.
