• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ریشه گمراهی‌ها

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: گمراهی، خطا.

پرسش: ریشه اصلی خطاها و گمراهی‌های فکری از کجا سرچشمه می‌گیرد؟

پاسخ: منشأ گمراهی‌ها، زرق‌و‌برق‌های شیطان، یا نفس اماره از درون، و دنیا از بیرون است و با قطع علاقه از غیر خدا و منحصراً به خدا علاقه داشتن و متوجه او بودن، راه سعادت و پیروزی انسان است.

فهرست مندرجات

۱ - موانع رشد انسان
       ۱.۱ - موانع نظری
              ۱.۱.۱ - غفلت
              ۱.۱.۲ - وسوسه‌های علمی
              ۱.۱.۳ - پندارگرایی
       ۱.۲ - موانع عملی
              ۱.۲.۱ - هوس‌مداری
              ۱.۲.۲ - کمینگاه‌های شیطان
                     ۱.۲.۲.۱ - راهزنی شیطان
              ۱.۲.۳ - دنیاگرایی
۲ - پانویس
۳ - منبع


موانع رشد و تکامل انسان در دو جهت است:
۱. موانع نظری: غفلت، وسوسه علمی و پندارگرایی.
۲. موانع عملی: هوس‌مداری، کمینگاه‌های شیطان و دنیاگرایی.
[۱] جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، (تفسیر موضوعی قرآن)، ج۱۱، ص۲۲، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۷۹ ش.


۱.۱ - موانع نظری

برخی موانع نظری، عبارت‌اند از:

۱.۱.۱ - غفلت

ریشه هر آفتی که آدمی از بیرون گرفتار آن می‌شود، غفلت درونی است، اگر در درون ما، اعتقاد و توجه وجود داشته باشد، آسیبی به ما نمی‌رسد.
آدم با یک سلسله گفتن، شنیدن، شرکت در مجالس ... ‌دریج خاطراتی در ذهنش ترسیم می‌شود و هنگامی که متراکم و زیاد شد، زمینه شوم را فراهم می‌کند و در نتیجه «ملکه نفسانی» پدید می‌آید که بعد به آسانی خاطره‌ها را در ذهنش زنده نگه می‌دارد و انسان را از یاد خدا و معاد غافل می‌کند؛ ازاین‌رو انسان که دائماً به فکر جنبه طبیعی خود است؛ دائماً فکر مسائل لذت‌بخش دنیاست.
[۲] جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، (تفسیر موضوعی قرآن)، ج۱۱، ص۲۶، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۷۹ ش.
[۳] جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، (تفسیر موضوعی قرآن)، ج۱۱، ص۳۲، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۷۹ ش


۱.۱.۲ - وسوسه‌های علمی

شیطان و وسوسه‌های او، عامل دیگری برای گمراهی فکری و نظری آدمی و مانع رشد و شکوفایی فضائل انسانی است.
شیطان، رای قوه متخیله آدمی را به جای وحی و عقل و باطل را به جای حق می‌نشاند. هرجا انسان مطلبی را نادرست می‌فهمد، بر اثر دخالت شیطان و ابزاری است که شیطان در درون جان آدمی دارد.
[۴] جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، (تفسیر موضوعی قرآن)، ج۱۱، ص۵۰-۴۹، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۷۹ ش.


۱.۱.۳ - پندارگرایی

گمان باطل و پندارگرایی هم یکی از عوامل گمراهی نظری برای انسان است.
قرآن می‌فرماید: «أَيَحْسَبُ أَنْ لَمْ يَرَهُ أَحَدٌ»؛ آیا می‌پندارد که کسی او را نمی‌بیند؟
این ناظر به بعد علمی است، یعنی انسان فکر می‌کند که کسی او را نمی‌بیند و او تنهاست و لذا رهاست.
[۶] جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، (تفسیر موضوعی قرآن)، ج۱۱، ص۵۸، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۷۹ ش.


۱.۲ - موانع عملی

برخی موانع عملی، عبارت‌اند از:

۱.۲.۱ - هوس‌مداری

انسان همان‌گونه که در بخش‌اندیشه، باید حق را از باطل جدا کند، در بخش گرایش هم باید خواهش‌های صحیح را از خواهش‌های باطل تفکیک کند. هنگامی که خواهش‌های نفسانی جلوی گرایش‌های حق را می‌گیرد، باید انسان با آن مبارزه کند؛ زیرا همه آیات و روایاتی که درباره جهاد و پیروزی حق بر باطل وارد شده، شامل همین مرحله می‌باشد.
[۷] جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، (تفسیر موضوعی قرآن)، ج۱۱، ص۷۶-۷۵، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۷۹ ش.

برخی به جای این‌که حق‌مدار و حق‌محور باشند، خودمدار هستند. قبله کسانی که خودمحورند، منافع شخصی آن‌هاست؛ و بنا بر تعبیر قرآن این‌چنین اشخاصی، بر خود ستم روا داشته‌اند؛ چون قبله اصلی خود را نشناخته و مدار اصیل خویش را نیافته‌اند.
[۸] جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، (تفسیر موضوعی قرآن)، ج۱۱، ص۸۷-۸۶، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۷۹ ش.

خداوند برخی را به حال خودشان وامی‌گذارد؛ این چنین اشخاصی تحت ولایت شیطان خواهند بود. کسی که از تحت ولایت خدا خارج شود و تحت ولایت شیطان باشد، به ناچار، فقط دنیا را می‌بیند و برای آن اصالتی قائل است و معبود او همان زرق و برقی است که برایش زیباست.
[۹] جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، (تفسیر موضوعی قرآن)، ج۱۱، ص۹۶-۹۵، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۷۹ ش.


۱.۲.۲ - کمینگاه‌های شیطان

قرآن، شیطان را به عنوان دشمن سعادت انسان معرفی می‌کند و به انسان یادآور می‌شود که در برابر او مراقب و هوشیار باشد.
شیطان ابتدا «مسوِّل» است، بعد اماره به سوء؛ اول به عنوان دستیار، کمک می‌کند و پیشنهاد می‌دهد؛ یعنی زشت را زیبا و زیبا را زشت جلوه می‌دهد و وقتی انسان را اسیر کرد، فرمان می‌دهد و آنگاه انسان، دانسته و از روی عمد گناه می‌کند.

۱.۲.۲.۱ - راهزنی شیطان

شیطان در سه مقطع راهزنی می‌کند: ۱. شهود؛ ۲. تعقل؛ ۳. تعبد.
در نهان و نهاد آدمی چشمی هست که حق را می‌بیند و دلی که به حق گرایش دارد. اولین کار شیطان، این است که با غبار دنیادوستی، آن چشم نهادینه الهی را نابینا می‌کند؛ وقتی شیطان به اولین هدف خود رسید، در کمین عقل می‌نشیند، تا عقل را در مسائل برهانی به دام مغالطه بیندازد؛ وقتی انسان به دام توهم و تخیل افتاد، آن‌گاه در مقام عمل و عبادت، کاملاً تحت نفوذ شیطان است و چنین انسانی اصلاً عبادت نمی‌کند، یا عبادت او ریاکارانه و منافقانه است.
[۱۰] جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، (تفسیر موضوعی قرآن)، ج۱۱، ص۱۰۴-۱۰۳، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۷۹ ش.
[۱۱] جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، (تفسیر موضوعی قرآن)، ج۱۱، ص۱۰۸، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۷۹ ش.


۱.۲.۳ - دنیاگرایی

مهم‌ترین و بزرگ‌ترین مانع برای انسان، تعلق به دنیاست. تا دل غبارروبی نشود و مانع برطرف نشود، خورشید کمال نمی‌تابد. آن‌چه را که قرآن به صورت مکرر به انسان یادآور شده است، پرهیز از دنیاست.
هرچه که ما را از خدا دور کند و به غیر حق مشغول کند، دنیاست. بعضی به مال مشغول‌اند و بعضی به علم؛ دنیای آن‌ها همان است. گاهی آدمی رنج عبادت را به جان می‌خرد، تا ادعا کند که من عابدترین هستم؛ این هم گرفتار دنیاست.
[۱۲] جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، (تفسیر موضوعی قرآن)، ج۱۱، ص۱۲۵-۱۲۴، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۷۹ ش.

قرآن دنیا را به عنوان بازیچه معرفی کرده و در سخنان معصومین آمده که دنیا سرگرمی است و شیطان و نفس اماره می‌کوشند، تا انسان را به این دنیا سرگرم کنند.
کسی که معتاد به مواد مخدر است، بر او تسلط دارد و او تحت سلطه اعتیاد است. اگر کسی گرفتار دنیا و زرق‌و‌برق و مقام، القاب شود، این عناوین او را به بازی می‌گیرند و می‌خندانند و می‌گریانند، او را عصبانی می‌کنند، یا راضی نگه می‌دارند.
[۱۳] جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، (تفسیر موضوعی قرآن)، ج۱۱، ص۱۲۲-۱۲۱، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۷۹ ش.

انسان باید قلبش را متوجه خدا کند و چشمش به برنامه‌های الهی باشد که خدا کدام را می‌پسندد و کدام را نه. کسی که به غیر خدا تمسک کرده، گویا به تار عنکبوت که سست بنیاد است، تمسک نموده است و این چنین شخصی دائماً نگران است؛ چون تکیه‌گاهی ندارد.

نتیجه بحث این شد که منشأ این انحرافات، زرق‌و‌برق‌های شیطان، یا نفس اماره از درون، و دنیا از بیرون است و با قطع علاقه از غیر خدا و منحصراً به خدا علاقه داشتن و متوجه او بودن، راه سعادت و پیروزی انسان است.
[۱۴] جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، (تفسیر موضوعی قرآن)، ج۱۱، ص۲۳۶-۲۳۵، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۷۹ ش.




۱. جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، (تفسیر موضوعی قرآن)، ج۱۱، ص۲۲، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۷۹ ش.
۲. جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، (تفسیر موضوعی قرآن)، ج۱۱، ص۲۶، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۷۹ ش.
۳. جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، (تفسیر موضوعی قرآن)، ج۱۱، ص۳۲، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۷۹ ش
۴. جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، (تفسیر موضوعی قرآن)، ج۱۱، ص۵۰-۴۹، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۷۹ ش.
۵. بلد/سوره۹۰، آیه۷.    
۶. جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، (تفسیر موضوعی قرآن)، ج۱۱، ص۵۸، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۷۹ ش.
۷. جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، (تفسیر موضوعی قرآن)، ج۱۱، ص۷۶-۷۵، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۷۹ ش.
۸. جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، (تفسیر موضوعی قرآن)، ج۱۱، ص۸۷-۸۶، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۷۹ ش.
۹. جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، (تفسیر موضوعی قرآن)، ج۱۱، ص۹۶-۹۵، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۷۹ ش.
۱۰. جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، (تفسیر موضوعی قرآن)، ج۱۱، ص۱۰۴-۱۰۳، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۷۹ ش.
۱۱. جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، (تفسیر موضوعی قرآن)، ج۱۱، ص۱۰۸، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۷۹ ش.
۱۲. جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، (تفسیر موضوعی قرآن)، ج۱۱، ص۱۲۵-۱۲۴، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۷۹ ش.
۱۳. جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، (تفسیر موضوعی قرآن)، ج۱۱، ص۱۲۲-۱۲۱، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۷۹ ش.
۱۴. جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، (تفسیر موضوعی قرآن)، ج۱۱، ص۲۳۶-۲۳۵، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، ۱۳۷۹ ش.




سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «ریشه گمراهی‌ها»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۵/۰۴.    



رده‌های این صفحه : مقالات ‌اندیشه قم




جعبه ابزار