دیدگاه ابن سینا درباره امام علی و عمر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امام علی،
عمر،
عقل،
مدیرت،
ابوعلی سینا.
پرسش: ابوعلی سینا در فصلی از
کتاب شفاء گرچه
امام علی (علیه‌السّلام) را عالم‌تر و شجاع‌تر از عمر می‌داند ولی
عمر رادر امر حکومت عاقل‌تر از علی و درنتیجه شایسته‌تر می‌داند. در مقاله‌ای در همین سایت خواندم
ابن سینا شیعه بوده دلیل این سخنش چه بوده؟
پاسخ: ابوعلی سینا در کتاب
الهیات شفاء مبحثی را به عنوان شرایط خلیفه، حاکم و سیاست مدار اسلامی مطرح کرده و تاکید می‌کند که دو ویژگی از ویژگی‌های عمده و اساسی است که خلیفه باید آن را دارا باشد. یکی عاقل بودن و دیگری
سیاست مدار و
مدیر بودن؛ این دو ویژگی بر
علم داشتن مقدم است و عملکرد امام علی و عمر را مثال می‌زند.
ابوعلی سینا در کتاب
الهیات شفاء مبحثی را به عنوان شرایط خلیفه، حاکم و سیاست مدار اسلامی مطرح کرده و تاکید می‌کند که دو ویژگی از ویژگی‌های عمده و اساسی است که خلیفه باید آن را دارا باشد. یکی عاقل بودن و دیگری
سیاست مدار و
مدیر بودن؛ این دو ویژگی بر
علم داشتن مقدم است؛ یعنی اگر دو نفر هر دو عالم و عاقل بودند ولی یکی اعقل (عاقل‌تر) و مدیرتر و دیگری
اعلم است؛ اعلم باید به اعقل کمک کند و مشاوره دهد و اعقل نیز از اعلم استمداد و طلب یاری کند. چنان که عمر و امام علی (علیه‌السّلام) انجام دادند. «و المعول الاعظم العقل، و حسن الایالة، فمن کان متوسطا فی الباقی و متقدما فی هذین بعد ان لا یکون غریبا فی البواقی و صائرا الی اضدادها، فهو اولی ممن یکون متقدما فی البواقی و لا یکون بمنزلته فی هذین. فیلزم اعلمهما ان یشارک اعقلهما، و یعاضده، و یلزم اعقلهما ان یعتضد و یرجع الیه.مثل ما فعل عمر و علی علیه السلام».
با توجه به این عبارت، در نظر ابتدایی چنین به نظر می‌آید که در نظر ابوعلی سینا، عقل و مدیریت عمر، از عقل و مدیریت علی (علیه‌السّلام) بیشتر و قوی‌تر بود، در نتیجه بوعلی، عمر را برای خلافت اصلح و شایسته‌تر از علی (علیه‌السّلام) می‌دانسته است و در نهایت بوعلی را باید از
اهل سنت شمرد.
ولی شاید بتوان گفت دقیقا چنین چیزی را نمی‌توان به بوعلی نسبت داد؛ زیرا احتمال دارد که متن اخیر برای تعیین مصداق اعقل و اعلم نیست، بلکه تمثیل بوعلی فقط در مورد تبیین مدل همکاری بوده که اعقل و اعلم باید نوع همکاری شان مانند همکاری امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) با خلیفه دوم باشد زیرا حضرت علی (علیه‌السّلام) در مسائل حکومتی به عمر کمک می‌کرد و مشاوره می‌داد و عمر نیز از در مسائل حکومتی از حضرت علی (علیه‌السّلام) کمک می‌گرفت. از این مثال نمی‌توان لوازمی که شمرده شده را بر آن بار کرد؛ زیرا همان گونه که در پاسخ قبلی آمده در نظر ابوعلی، منزلت علی (علیه‌السّلام) نسبت به
صحابه مانند نسبت
معقول به
محسوس است. او در میان خلق مانند معقول بود در میان محسوس. یعنی عقل امام علی (علیه‌السّلام) قابل قیاس با بقیه اصحاب نیست؛ در برابر عظمت عقل امام علی (علیه‌السّلام) گویا دیگران از عقل برخوردار نیستند.
احتمال دارد این سخن ابن سینا به جهت سلطه حکومت‌های متعصب از اهل سنت در آن زمان، بوعلی سینا این جمله را از روی
تقیه اضافه کرده باشد.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «دیدگاه ابوعلی سینا درباره امام علی و عمر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱/۱۶.
