خلافت اهل بیت طبق آیه ۵۵ سوره نور
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: اهل بیت، سوره نور.
پرسش: آیا احادیث تایید می‌کنند که خلافت اهل بیت (علیه‌السّلام) مصداق
آیه ۵۵ سوره نور است؟
«وَعَدَ اللهُ الَّذِینَ ءَامَنُواْ مِنکمْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْاَرْضِ کمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَی لَهُمْ وَ لَیُبَدِّلَنَّهُم مِن بَعْدِ خَوْفِهِمْ امْنًا یَعْبُدُونَنِی لاَ یُشْرِکونَ بِی شَیْٔاً وَ مَن کفَرَ بَعْدَ ذَلِکَ فَاُوْلَئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ؛
خداوند به کسانی از شما که
ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند، وعده می‌دهد که آنان را به یقین، جانشین روی زمین خواهد کرد، همان‌گونه که پیشینیان را جانشینی روی زمین بخشید و دینی را که برای آنان پسندیده، عزیز و ارجمند خواهد ساخت و ترسِ آنان را به امنیّت و آرامش، مبدّل خواهد کرد، آن‌چنان که تنها مرا خواهند پرستید و چیزی را با من، شریک نخواهند ساخت. پس کسانی که بعد از این
کفر ورزند، نافرمان‌اند.»
به چند روایت در باره اشاره آیه ۵۵ سوره نور به خلافت اهل بیت (علیه‌السّلام) اشاره می‌کنیم:
۱.
عبد‌اللّٰه بن سنان از
امام صادق (علیه‌السّلام) در‌باره آیه (وَعَدَ اللهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْاَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ) پرسید. امام (علیه‌السّلام) در پاسخ فرمود:
«هُمُ الاَئِمَّةُ؛
آنان، امامان هستند.»
۲. در روایتی دیگر از امام صادق (علیه‌السّلام) نقل شده که در‌باره (وَعَدَ اللهُ الَّذِینَ آمَنُوا...کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ) فرمود:
«نَزَلَتْ فی عَلِیِّ بنِ ابی‌طالِبٍ وَ الاَئِمَّةِ مِن وُلدِهِ (علیه‌السّلام).
این آیه، در‌باره
علی بن ابی‌طالب و امامان از فرزندان او (علیه‌السّلام) است.»
۳. از
امام باقر (علیه‌السّلام) روایت شده که فرمود:
«وَ لَقَد قالَ اللّهُ (عزّوجلّ) فی کِتابِهِ لِوُلاةِ الاَمرِ مِن بَعدِ مُحَمَّدٍ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) خاصَّةً: (وَعَدَ اللهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْاَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ) الیٰ قَولِهِ: (فَاُولٰئِکَ هُمُ الْفاسِقُونَ)، یَقولُ: استَخلِفُکم لِعِلمی وَ دینی وَ عِبادَتی بَعدَ نَبیِّکُم کَما استَخلِفُ وُصاةَ آدَمَ مِن بَعدِهِ حَتَّیٰ یَبعَثَ النَّبیَّ الّذی یَلِیهِ.
(یعْبُدُونَنِی لَا یشْرِکُونَ بِی شَیٔاً) یَقولُ: یَعبُدُونَنی بِایمانٍ لا نَبِیَّ بَعدَ مُحَمَّدٍ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فَمَن قالَ غَیرَ ذٰلِکَ (فَاُولٰئِکَ هُمُ الفاسِقون)، فَقَد مَکَّنَ وُلاةَ الاَمرِ بَعدَ مُحَمَّدٍ بِالعِلمِ؛ وَ نَحنُ هُم.»
«
خداوند (عزّوجلّ) در کتابش در خصوص صاحبان امر بعد از
محمّد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: (خداوند به کسانی که از شما ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند، وعده می‌دهد که آنان را به یقین، جانشین روی زمین خواهد کرد، همان‌گونه که پیشینیان را جانشینی روی زمین بخشید)، یعنی شما را برای
[میراثداری
] دانش و دین و عبادتم بعد از پیامبرتان، جانشین او می‌سازم، چنان که اوصیای آدم (علیه‌السّلام) را بعد از او تا بعثت پیامبر بعدی، جانشین ساخت.
(آن‌چنان که تنها مرا خواهند پرستید و چیزی را با من شریک نخواهند ساخت)، یعنی با اعتقاد به این که بعد از محمّد، پیامبری نخواهد بود، مرا عبادت می‌کنند. پس هر که جز این را بگوید، فاسق خواهد بود.خداوند، صاحبان امر بعد از محمّد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را با دانش، منزلت بخشید و ما
[اهل بیت
]، آنان هستیم.»
حاکم حسکانی، از دانشمندان اهل تسنّن، از
ابن‌مسعود روایت کرده که گفت: خلافت الهی در
قرآن، برای سه نفر آمده است.
ابن مسعود، نفر اوّل و دوم را
آدم (علیه‌السّلام) و
داوود (علیه‌السّلام) معرّفی می‌کند و در توصیف نفر سوم می‌گوید:
«وَ الخَلیفَةُ الثّالِثُ عَلِیُّ بنُ ابی‌طالِبٍ؛ لِقَولِ اللّهِ تَعالی: (لَیسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی ٱلْاَرْضِ کَمَا ٱسْتَخْلَفَ ٱلَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ)؛ یَعنی آدَمَ و داوودَ؛
خلیفه سوم، علی بن ابی‌طالب است؛ چرا که خداوند فرمود: (آنان را در زمین خلیفه خواهد کرد، چنان‌که انسان‌های پیش از آنان را خلیفه نمود)، یعنی آدم و داوود
[را پیش‌تر، خلیفه خود در روی زمین ساخت
].»
به این ترتیب، خداوند، ضمن بیان این مژده‌ها می‌گوید: این حاکمیت خداداد، در امّت‌های پیشین نیز سابقه داشته است و مؤمنان امّت‌های پیشین، در مقاطعی کافران و مشرکان را مغلوب ساختند و حکومتی ایمانی و توحیدی تشکیل دادند.
برای مثال، قوم موسی (علیه‌السّلام) از مصادیقِ این پیشینیان هستند؛ زیرا آنان با ظهور موسی (علیه‌السّلام) و در هم شکسته شدن قدرت
فرعون و فرعونیان، مالک حکومت روی زمین شدند، چنان‌که در آیه ۱۲۷
سوره اعراف، آمده است:
«وَقَالَ الْمَلاُ مِن قَوْمِ فِرْعَوْنَ اَتَذَرُ مُوسَی وَقَوْمَهُ لِیفْسِدُواْ فِی الْاَرْضِ وَیذَرَکَ وَ آلِهَتَکَ قَالَ سَنُقَتِّلُ اَبْنَاءَهُمْ وَنَسْتَحْی نِسَاءَهُمْ وَ اِنَّا فَوْقَهُمْ قَاهِرُونَ؛
و سران قوم فرعون گفتند: آیا
موسی و قومش را وا می‌گذاری تا در زمین، تباهی به راه‌اندازند و تو و خدایانت را وا گذارد؟! گفت: فرزندانشان را خواهیم کُشت و زنانشان را
[برای بردگی
] زنده می‌گذاریم و ما، بی‌تردید، بر آنان تسلّط داریم.»
در پی آن، خداوند فرمود:
«اِنَّ ٱلْاَرْضَ للّهِ یورِثُهَا مَن یشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ؛
این زمین را، که از آنِ خداست، به هر کس از بندگانش که بخواهد، به
ارث می‌دهد.»
خداوند چنین کرد و آن جمعیّت مستضعف، یعنی مؤمنانِ بنی‌اسرائیل را وارث شرق و غربِ زمین گردانید.
خداوند، در‌باره آنان فرموده است:
«وَ نُمَکِّنَ لَهُمْ فِی الْاَرْضِ؛
یعنی ما اراده کرده‌ایم که قوم مستضعف (مؤمنان بنی‌اسرائیل) را در روی زمین، استقرار بخشیم و صاحب نفوذ و سلطه گردانیم.»
البته در قوم بنی‌اسرائیل، حتّی در عصر موسی (علیه‌السّلام) افراد بی‌بند و بار، ناباب، فاسق و احیاناً
کافر بودند، امّا حکومت، در دست مؤمنانِ صالح بود.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «خلافت اهل بیت طبق آیه ۵۵ سوره نور» تاریخ بازیابی۱۳۹۸/۱۲/۸.
