حکمت حوادث
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه:بلایای طبیعی، حکمت، عدالت.
پرسش:فلسفه و حکمت بروز حوادث و بلایای طبیعی در این جهان چیست؟ بروز حوادث طبيعی مثل سیل و زلزله و شیوع بیماری‌های واگیر و کشنده که در آنها انسان‌های بی‌گناه، کشته می شوند، چگونه با کرامت و عدالت و رحمت خدا سازگار است؟
پاسخ‌ها:حوادث طبیعی و غیر مترقبه می‌تواند زوایا و جوانب مختلفی داشته باشد، چون در برخی موارد عامل اصلی وقوع حوادث خود انسان است، و از طرف دیگر عدم رعایت مسائل ایمنی برای رویارویی با اینگونه حوادث، به خداوند متعال ربطی ندارد. بنابراین وقوع حوادث و بلایا و کشته شدن انسان‌ها در این میان، مخالف
عدالت و رحمت الهی نیست؛ بلکه این حوادث یا در نتیجه بی‌تدبیری انسان بوده یا امتحانی از جانب خداست یا عامل بیداری و دوری از
غفلت می‌باشد و یا این‌که کفاره‌ای است برای گناهان انسان.
براساس نظام علت و معلول که بر عالم و جهان هستی حاکم است، هرکس زمینه‌های لازم برای رویارویی با حوادث و بلایای طبیعی مثل زلزله، سیل و... را فراهم نکند، آسیب‌پذیر و دست‌خوش چنین حوادث ناگواری می‌شود. از سوی دیگر برخی بلاها و حوادث، ساخته و پرداخته دست خود انسان‌هاست و زمینه خسارات و زیان آن را خود انسان‌ها فراهم می‌کنند. به‌عنوان مثال:
اگر در منطقه‌ای یا شهری بر اثر حوادث طبیعی و سستی پوسته و جداره کره خاکی، زمین می‌لرزد و از بخش‌هایی از آن منطقه و شهر خسارات مالی و جانی زیادی می‌گیرد، بر اثر عدم استحکام ساختمان‌های مسکونی و غیراستاندارد بودن آنهاست؛ چون براساس نظم و نظر کارشناسان ساخته نشده‌اند و در برابر حوادث طبیعی مقاومت ندارند؛ ولی اگر مردم کارهای خود را براساس نظم و به بهترین صورت انجام دهند و ساختمان‌هایی را که می‌سازند، براساس معیارهای قانونی و استاندارد باشد، به‌طور قطع یا گرفتار حوادث طبیعی نمی‌شوند یا دست‌کم خسارات به میزان قابل توجهی کم‌تر خواهد بود.
بنابراین در برخی موارد عامل اصلی وقوع حوادث خود انسان است، و از طرف دیگر عدم رعایت مسائل ایمنی برای رویارویی اینگونه حوادث، به خداوند متعال ربطی ندارد؛ چون او به کسی
ظلم نمی‌کند؛ چنان‌که
قرآن کریم می‌فرماید: «اِنَّ اللّهَ لاَ یَظْلِمُ النَّاسَ شَیْئًا وَلَکِنَّ النَّاسَ اَنفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ؛
خداوند هیچ بر مردم ستم نمی‌کند؛ ولی این مردم هستند که بر خویشتن ستم می‌کنند».
براساس آیات قرآن مجید، اجل دو گونه است:
۱.
اجل مسمی (حتمی)؛
۲.
اجل معلق (غیر حتمی).
«هُوَ الَّذِی خَلَقَکُم مِّن طِینٍ ثُمَّ قَضَی اَجَلًا وَاَجَلٌ مُّسمًّی عِندَهُ...؛
اوست که شما را از گل آفرید، سپس (برای زندگی شما) مدتی تعیین کرد و مدت معین (عمر هر انسانی) نزد اوست».
اجل مسمی و حتمی همان پایان استعداد جسم انسان برای بقاست و با فرا رسیدن آن همه چیز به فرمان خداوند پایان می‌گیرد.
اجل معلق و غیر حتمی نیز با دگرگونی شرایط دگرگون می‌شود مثلاً اگر انسان درون ساختمان‌های غیراستاندار و سست زندگی بکند و یا در مکانی که در معرض حوادث طبیعی است ساختمان بنا کند و ... دچار حوادث می‌شود. در‌حالی‌که اگر معیارهای اصولی ساختمان را رعایت می‌کرد، دچار چنین حوادث ناگواری نمی‌شد و سال‌ها می‌توانست زندگی کند.
بنابراین اگر اجل معلق و مسمّی را از هم جدا کنیم، بسیاری از مسائل درباره
قضا و قدر و ... حل خواهد شد.
در اینجا به برخی از حکمت‌های حوادث طبیعی اشاره می‌کنیم:
اینگونه حوادث ممکن است نوعی امتحان و آزمایش برای انسان‌ها باشد.
توضیح آن‌که: امتحان و آزمایش بندگان، یکی از سنت‌های خداوند متعال است و او همواره بندگانش را در صحنه‌های مختلف مورد آزمایش قرار می‌دهد. «وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِّنَ الْخَوفْ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الاَمَوَالِ وَالانفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ؛
و به‌طور قطع شما را به چیزی (از قبیل) ترس و گرسنگی و کاهش در اموال و جان‌ها و محصولات می‌آزماییم و مژده باد شکیبان را ...» و این
سنت الهی هیچ‌گاه تعطیل‌بردار نیست.
گاهی حوادث، عاملی برای بازگشت و بیداری از غفلت است؛
غرور، غفلت، و ... همواره از عوامل سقوط و از موانع تکامل
انسان به‌سوی سعادت است و برای بازگشت و زدودن غفلت و زنده کردن یاد خدا در دل‌های مرده، وجود حوادث غیر منتظره که با فراز و نشیب همراه است، بسیار سازنده و راه‌گشاست.
خداوند متعال می‌فرماید: «فَاَخَذْنَاهُمْ بِالْبَاْسَاء وَالضَّرَّاء لَعَلَّهُمْ یَتَضَرَّعُونَ؛
و ما آنها را به حوادث غم‌انگیز و رنج‌ها گرفتار ساختیم، شاید به درگاه خدا روی آروند».
گاهی خداوند متعال برای از بین بردن آثار گناهان، حوادث و بلاها را به‌عنوان کفاره گناهان بر انسان‌ها نازل می‌کند. تا به لطف و کرمش قسمتی از گناه گناهکاران را در همین دنیا و قبل از فرا رسیدن
مرگ بشوید تا در
جهان آخرت گرفتار عذاب‌های شدید و دردناک نشوند.
پس حوادث طبیعی و غیرمترقبه می‌تواند زاویه‌ها و جوانب مختلفی داشته باشد که به برخی از آنها اشاره شد. با توجه به مطالب یاد شده، حوادث مذکور هیچ کدام مخالف عدالت و رحمت الهی نیست، بلکه این حوادث یا در نتیجه بی‌تدبیری انسان بوده یا امتحانی از جانب خداوند است یا باعث بیداری و دوری از غفلت می‌باشد و یا این که کفاره‌ای است برای گناهان انسان، تا در نتیجه عذاب آن گناهان در آخرت شخص را گرفتار نکند.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «حوادث»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۱/۱۷.
