حکمت امتحان با بیماری کشنده
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: بیماری،
کرونا،
خداوند،
امتحان،
مرگ.
پرسش: خداوند ما را امتحان می‌کند تا کامل شویم. اما برخی امتحان‌ها (مثل بیماری کرونا) که به مرگ منجر می‌شود اصلاً کمالی در آن هست؟!
پاسخ اجمالی: ابتلا به بیماری ناشی از عوامل مختلف است که یکی از آن‌ها
امتحان است. در واقع، بیماری و شروری که برای آدمی رخ می‌دهد، یا زمینه امتحان است و یا کفاره گناه او و یا سبب
تعالی روح و غیره. از‌این‌رو اگر بیمار فوراً بمیرد و فرصت امتحان نیابد، روشن می‌شود که اساساً بیماری برایش امتحان نبود؛ و درنتیجه، ایرادی به حکمت خدا وارد نیست. بگذریم از این که گاهی بیمار فوراً نمی‌میرد و همین فاصله زمانی برایش امتحان است و یا حتی اگر بمیرد، اگرچه برای او مایه امتحان نبود، اما به واسطه ترس و غمی که در دیگران ایجاد می‌شود، آزمونی برای دیگران ایجاد می‌کند.
انسان در طول زندگی، به مشکلات و بیماری‌های متنوعی مبتلا می‌شود که بنا بر متون دینی، برخی از آن‌ها به منظور امتحان و تعالی انسان‌ها است. از‌این‌رو، اگر مشکل و بیماری به مرگ بینجامد، اساساً آدمی نابود می‌شود و به همین جهت، شاید این اشکال به ذهن بیاید که این امتحان حکیمانه نبوده است و برخلاف هدفی بوده که داشته است. در ادامه، با ارائه نکاتی، به این اشکال پاسخ می‌دهیم:
با توجه به آیات و روایات متعدد، بسیار مشکل است برای رنج و زحمت‌هایی که برای برخی از اهل ایمان به وجود می‌آید، علت و سبب خاصی ذکر نمود، زیرا وقتی به این متون مراجعه می‌شود برای این‌گونه امور، علل و عوامل مختلف ذکرشده است که یکی از آن‌ها امتحان است؛ اما علل و دلایل دیگری هم برایش ذکرشده، ازجمله تطهیر گناهان و ارتقای درجات و غیره. به این روایات توجه بفرمایید:
روایت شده که رنج و مشکلات برای مؤمنان، «کفاره گناهان» است. در همین راستا،
امام باقر (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «اِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ اِذَا کانَ مِنْ اَمْرِهِ اَنْ یکرِمَ عَبْداً وَ لَهُ ذَنْبٌ ابْتَلَاهُ بِالسُّقْمِ فَاِنْ لَمْ یفْعَلْ ذَلِک لَهُ ابْتَلَاهُ بِالْحَاجَةِ فَاِنْ لَمْ یفْعَلْ بِهِ ذَلِک شَدَّدَ عَلَیهِ الْمَوْتَ لِیکافِیهُ بِذَلِک الذَّنْب؛
چون خدای (عزوجل) بخواهد بنده گناهکارش را گرامی بدارد و گناهانش را پاک نماید، او را بیمار می‌سازد؛ و اگر چنین نکند، او را محتاج می‌سازد؛ و اگر چنین نکند، مرگ را بر او سخت می‌کند تا از این طریق، گناهش پاک شوند».
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از خداوند نقل می‌فرماید: «مِنْ عَبْدٍ اُرِیدُ اَنْ اُدْخِلَهُ الْجَنَّةَ اِلَّا ابْتَلَیتُهُ فِی جَسَدِهِ فَاِنْ کانَ ذَلِک کفَّارَةً لِذُنُوبِهِ وَ اِلَّا شَدَّدْتُ عَلَیهِ عِنْدَ مَوْتِهِ حَتَّی یاْتِینِی وَ لَا ذَنْبَ لَهُ ثُمَّ اُدْخِلُهُ الْجَنَّةَ؛
بنده‌ای نباشد که من بخواهم او را به
بهشت ببرم جز آنکه او را به بلائی در تنش دچار کنم، پس اگر آن کفاره گناهانش شد (که پاک شود) و گر نه هنگام مرگش بر او سخت گیرم تا نزد من آید و گناهی بر او نباشد سپس او را به بهشت برم».
امیر مؤمنان (علیه‌السّلام) فرمود: «لَیسَ مِنِ الْتِوَاءِ عِرْقٍ وَ لَا نَکبَةِ حَجَرٍ وَ لَا عَثْرَةِ قَدَمٍ وَ لَا خَدْشِ عُودٍ اِلَّا بِذَنْبٍ وَ لَمَا یعْفُو اللَّهُ اَکثَرُ فَمَنْ عَجَّلَ اللَّهُ عُقُوبَةَ ذَنْبِهِ فِی الدُّنْیا فَاِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ اَجَلُّ وَ اَکرَمُ وَ اَعْظَمُ مِنْ اَنْ یعُودَ فِی عُقُوبَتِهِ فِی الْآخِرَةِ؛
هیچ پیچ خوردن رگی نیست و نه برخورد به سنگی و نه لغزش گامی و نه خراش دادن چوبی، جز به خاطر گناهی و هر آینه آنچه را که خداوند درگذرد بیشتر است، پس هر که را خداوند در دنیا به کیفر گناهش شتاب کرد پس آن خدای (عزّوجلّ) والاتر و کریم‌تر و بزرگوارتر از آن است که دوباره در آخرت او را کیفر کند.»
در روایت دیگری از
امام صادق (علیه‌السّلام) آمده: «اِنَّ فِی الْجَنَّةِ مَنْزِلَةً لَا یبْلُغُهَا عَبْدٌ اِلَّا بِالابْتِلَاءِ فِی جَسَدِهِ؛
در بهشت مقامی است که هیچ بنده‌ای به آن نرسد، جز با بلائی که (در
دنیا) به بدنش رسد.»
آن‌گونه که ملاحظه می‌فرمایید، در همه این روایات فلسفه‌ها و اسرار متعدد و مختلفی برای گرفتاری‌های مؤمن بیان شده است و این طور نیست که لزوماً هر مشکلی به سبب امتحان باشد بلکه کفار گناهان است.
اما این فرض که ابتلا به ویروس کرونا (که نهایتاً به مرگ برخی از بیماران می‌انجامد)، برای گروهی از مردم مایه امتحان باشد، ایرادی ندارد. مگر غیر از این است که خداوند مرگ و زندگی را زمینه امتحان قرار داده است؟!
این‌که شخصی به بیماری خاصی منتهی شود که می‌داند احتمالاً بمیرد، خودش یک امتحان بزرگ است: آیا او
صبر پیشه می‌کند و یا به واسطه سختی و رنج،
کفر می‌گوید و ناسپاسی می‌کند؟
بله اگر کسی پس از بیماری فوراً بمیرد و فرصت نداشته باشد واکنشی نشان دهد، این بیماری برایش امتحان نیست؛ اما در همین فرض نیز این بیماری برای دیگرانی که هنوز مبتلا نشده‌اند، نیز نوعی امتحان است چرا که ترس از بیماری خطرناک و مرگ‌آور، خودش نوعی امتحان است؛ چنان‌که خداوند در
سوره بقره، امتحان از طریق ابتلا به ترس را نیز یکی از امتحانات خویش معرفی کرده است
برخی از مردم به واسطه ترس، کارهای ناپسند انجام می‌دهند و مثلاً احتکار می‌کنند و یا به جای
قرنطینه شدن در خانه، به سفر رفته و مردم شهرهای دیگر را به مخاطره می‌اندازند؛ اما گروهی صبوری پیشه کرده و از انجام کارهای پرخطر و آسیب‌زا دوری می‌جویند. این‌ها همگی امتحان است نه برای فرد بیمار بلکه برای کسانی که از این بیماری خطرناک ترسیده‌اند.
انسان همواره باید مرگ را نزدیک خود ببیند و طوری آماده باشد که اگر به او گفتند فردا از دنیاخواهی رفت، پریشان نشود و نیز از اتفاقات ناگهانی و غیر ناگهانی که برای دیگران می‌افتد، عبرت گرفته و خود را در مسیر
سعادت الهی و
رضای خداوند قرار دهد و رشد نماید.
مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی، برگرفته از مقاله «حکمت امتحان با بیماری کشنده» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱/۳۰.
