حج امام حسن عسکری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حج،
امام،
معصوم.
پرسش: کدام امام به حج نرفته است؟
پاسخ: گفته می‌شود که امام یازدهم (علیه‌السّلام)، به دلیل آن که در شهر
سامرا تحت نظر بوده، از انجام فریضه حج محروم شده و در ضمن، گزارشی تاریخی در مورد خروجشان از شهر سامرا وجود ندارد. اما با این وجود، نمی‌توان به صورت قطعی چنین موضوعی را بیان داشت، چون شواهدی بر خلاف این مطلب نیز موجود است.
در ابتدا باید بدانیم که در مسائل تاریخی، همان طور که برای اثبات یک موضوع نیاز به دلیل داریم، جهت نفی کامل و قطعی آن نیز نمی‌توانیم بدون مستندی معتبر، اظهار نظر کنیم؛ به عنوان نمونه، به صورت قطعی اظهار داریم که هیچ پیامبری در قاره آمریکا مبعوث نشده است و مستند چنین سخنی را تنها فقدان اثری از آنان در آیات و روایات اعلام کنیم. البته اگر آیه و یا روایتی وجود داشته باشد که به منتفی بودن موضوعی، تصریح داشته باشد، باید آن را پذیرفت.
در مورد
حج امامان معصوم (علیه‌السّلام) نیز باید از همین روش استفاده کرد. به عبارتی، اگر مستندی تاریخی و روایی وجود داشته باشد که صریحا در آن بیان شده باشد که امامی از میان این امامان به حج مشرف نشده است، می‌توان آن را پذیرفت، اما نمی‌توان تنها به این دلیل که گزارشی تاریخی در مورد حج آن امام وجود ندارد، به صورت قطعی، عدم تشرف آن امام را اعلام کرد، بلکه چه بسا ممکن است ایشان حج را انجام داده، ولی در گزارشات تاریخی ثبت نشده باشد.
با این مقدمه، به پرسشتان بر می‌گردیم:
در میان عموم مردم و به ویژه، حاجیان محترم این گونه شایع است که
امام حسن عسکری (علیه‌السّلام) به حج مشرف نشده‌اند و در همین راستا، برخی از حجاج به نیابت از ایشان حج را به جا می‌آورند.
در این زمینه ما تا کنون، به هیچ مستند معتبر تاریخی برخورد نکردیم که تصریح به عدم تشرف ایشان به حج داشته باشد و همان گونه که بیان شد، فقدان گزارشی تاریخی در این مورد نیز نمی‌تواند دلیل مناسبی برای اثبات انجام نشدن اعمال حج توسط ایشان باشد و شاید چنین اعتقادی بدین دلیل رواج یافته است که بر اساس منابع تاریخی، یا محل تولد این امام بزرگوار در
شهر سامرا بوده و یا ایشان در ابتدای کودکی، به همراه پدر بزرگوارشان به این شهر منتقل شده‌اند
و با توجه به این که از طرفی، آن حضرت تا پایان عمرشان، به شدت تحت نظارت ماموران دستگاه
خلافت عباسی بوده و از طرفی، هیچ گزارشی مبنی بر خروج ایشان از شهر سامرا مشاهده نشده، طبیعتا نباید امام یازدهم (علیه‌السّلام) به حج مشرف شده باشند.
چنین استنباطی نمی‌تواند کاملا صحیح باشد؛ زیرا:
ایشان با وجود این که در حصر شدید و تحت نظارت کامل بودند، اما در بیشتر اوقات به صورت رسمی به عنوان زندانی به شمار نیامده، بلکه تلاش می‌شد که در ظاهر، برخوردهای احترام آمیزی با ایشان انجام شده و حضور ایشان در مراسم‌های عمومی و دربار مشهود باشد.
ایشان گاه از شهر خارج شده و سپس مراجعت می‌کردند
و... براین اساس، ممکن بود که به همراه کاروانی از حاجیان و تحت نظارت کامل ماموران حکومت، به حج مشرف شده باشند.
روایت و گزارشی تاریخی وجود دارد که طی آن، شخصی در شهر
مکه از ایشان روایتی را نقل کرده است که متن کامل این روایت را جهت مطالعه، خدمتتان عرضه می‌کنیم: "حدثنا ابو نصر احمد بن الحسین بن احمد بن عبید الضبی قال حدثنا ابو القاسم محمد بن عبید الله بن بابویه الرجل الصالح قال حدثنا ابو محمد احمد بن محمد ابراهیم بن هاشم قال حدثنا الحسن بن علی بن محمد بن علی بن موسی بن جعفر ابو السید المحجوب امام عصره بمکة (در این قسمت از روایت، به حضور امام یازدهم علیه‌السّلام در مکه اشاره شده است.) قال حدثنی ابی علی بن محمد النقی قال حدثنی ابی محمد بن علی التقی قال حدثنی ابی علی بن موسی الرضا قال حدثنی ابی موسی بن جعفر الکاظم قال حدثنی ابی جعفر بن محمد الصادق قال حدثنی ابی محمد بن علی الباقر قال حدثنی ابی علی بن الحسین السجاد زین العابدین قال حدثنی ابی الحسین بن علی سید شباب اهل الجنة قال حدثنی ابی علی بن ابی طالب سید الاوصیاء قال حدثنی محمد بن عبدالله سید الانبیاء صقال حدثنی جبرئیل سید الملائکة قال قال الله سید السادات عزّوجلّ انی انا الله لا الا انا فمن اقر لی بالتوحید دخل حصنی و من دخل حصنی امن من عذابی".
و می‌دانیم که بر اساس مبانی فقهی، حضور این امام در
شهر مکه نمی‌توانسته بدون انجام اعمال
عمره انجام پذیرد. بنابراین، اگر این روایت را بپذیریم ایشان یقینا اعمال
عمره را انجام داده و به احتمال زیاد، واجب الاهی حج نیز از ایشان
فوت نشده است.
برای اطلاعات بیشتر، می‌توانید به کتاب
حج الانبیاء و الائمه که توسط معاونـت آموزش و تحقیقات
بعثه مقام معظم رهبری تهیه و نشر مشعر آن را به چاپ رسانده، مراجعه فرمایید.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «حج امام حسن عسکری»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۲/۶.
