تنفر طبع از خوردن مردار برادر مؤمن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: غیبت،
تجسس،
مؤمن،
تنفر،
طبع،
نفرت، انگیزخوردن مردار،
مردار،
سوره حجرات.
پرسش: خداوند غیبت را به خوردن مردار انسان
تشبیه می‌کند که مورد تنفر انسان‌ها است؛ اما از طرفی گروهی آدم‌خوار وجود دارند که از خوردن آن تنفری ندارند. آیا آنان مشمول این آیه نخواهند شد؟!
پاسخ اجمالی: افراد باایمان از آن‌جا که خوردن گوشت برادر مرده‌شان را خلاف
عقل و
شرع می‌دانند، به‌طور طبیعی از آن تنفر دارند؛ لذا روی خطاب قرآن با مومنان است که آبروی برادر مومن خود را محترم شمارند و از غیبت برادر مومن خود مانند خوردن گوشت مرده او پرهیز کنند.
خدای متعال برای بیان شدت زشتی یک رذیله اخلاقی به نام غیبت، و برچیدن چنین رذیله‌ای از
جامعه اسلامی، با خطاب: «یا اَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا...وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً اَ یُحِبُّ اَحَدُکُمْ اَنْ یَاْکُلَ لَحْمَ اَخیهِ مَیْتاً فَکَرِهْتُمُوهُ...»
مؤمنان را از غیبت‌کردن بر حذر می‌دارد.
در این آیه، خداوند غیبت کردن از برادر مؤمن را به خوردن گوشت مردار او تشبیه می‌نماید.
در این‌جا چند نکته قابل دقت است:
• از این‌که خداوند آن‌را مقید به گوشت برادر کرد (لَحْمَ اَخیهِ)، برای این است که جامعه اسلامی متشکل از مؤمنان است و مؤمنان برادران یکدیگرند: «اِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ اِخْوَةٌ».
• خداوند چرا برادر مؤمن را مرده می‌خواند؟ پاسخ آن است که مؤمنی که از او غیبت می‌شود، مانند مردگان بی‌خبر است از این‌که دارند از او غیبت می‌کنند.
• از‌این‌که با
فعل ماضی فرمود: «فکرهتموه»، و نفرمود «فتکرهونه»، این نکته برمی‌آید که چنین کراهتی، امری ثابت و محقق است و هیچ شکی در این نیست که شما هرگز راضی نمی‌شوید گوشت برادر مرده خود را بخورید. پس همان‌گونه که این کار مورد کراهت و نفرت شما است، باید غیبت کردن برادر مؤمنتان، و بدگویی پشت سر او نیز مورد نفرت شما باشد؛ چون این هم در معنای خوردن گوشت برادر مرده‌تان می‌باشد.
• این سخن خداوند تنها در مورد
حرمت غیبت میان
مسلمانان و مؤمنان است، به قرینه این‌که در تعلیل حرمت آن، عبارت «لَحْمَ اَخِیهِ» آورده شده، و روشن است که اخوت تنها در بین مؤمنان است.
• از تشبیه غیبت مؤمن به خوردن گوشت مرده برادر می‌توان برداشت کرد، همان‌گونه که خوردن گوشت مردار حرام است و
عذاب اخروی دارد، غیبت نمودن از مسلمان هم از نظر شرع حرام بوده، و عذاب دارد.
• همان‌گونه که خوردن گوشت مردار تنفر طبع دارد و به صحت جسم آسیب می‌رساند، غیبت مسلمان هم انزجار روحی می‌آورد و سبب دشمنی و عداوت می‌گردد و خوی انسانی و عاطفه بین اقوام و دوستان را تبدیل به دشمنی و ضدیت می‌گرداند.
از طرفی می‌دانیم که جز برای گروهی بسیار اندک که به هر دلیلی دل‌هایشان از دل‌سوزی و رحم خالی شده، خوردن مردار انسان برای تمام انسان‌ها و حتی بیشتر غیر مسلمانان نیز تنفرآمیز است؛ با این وجود اما این آیه با عبارت «یا ایها الذین آمنوا» آغاز شده و مخاطب آن، انسان‌های مؤمن هستند. و افراد باایمان از آن‌جا که خوردن گوشت برادر مرده‌شان را خلاف عقل و شرع می‌دانند، به‌طور طبیعی از آن تنفر بیشتری دارند. و آنچه را که عقل از آن تنفر دارد سزاوارتر به پیروی است؛ چون انگیزه عقل نسبت به طبع با اندیشه و بصیرت همراه است.
در زبان و ادبیات عرب نیز غیبت کننده به خورنده گوشت مردم تشبیه شده است، شاعر عرب گفته است:
و لیس الذّئب یاکل لحم ذئب ••• و یاکل بعضنا بعضا عیانا
گرگ گوشت گرگ دیگر را نمی‌خورد، در حالی که ما گوشت همدیگر را آشکارا می‌خوریم.
شاعر دیگری می‌گوید:
فان یاکلوا لحمی وفرت لحومهم ••• و ان یهدموا مجدی بنیت لهم مجدا
اگر (با غیبت من) گوشت بدن مرا بخورند، من (با گفتن خوبی‌هایشان) گوشت بدنشان را خواهم افزود، و اگر عزت مرا پایمال کنند، من عزّتشان خواهم داد.
گفتنی است؛ همین تعلیلی که در جمله «اَ یُحِبُّ اَحَدُکُمْ اَنْ یَاْکُلَ...»، برای حرمت غیبت آمده، تعلیل برای حرمت تجسس نیز هست؛ به دلیل آن‌که فرق غیبت با جاسوسی تنها در این است که غیبت اظهار عیب مسلمانی است برای دیگران (چه این‌که عیبش را خود ما دیده باشیم و چه این‌که از کسی شنیده باشیم) و تجسس عبارت است از این‌که به هر وسیله بخواهیم به عیب او آگاه شویم، ولی در این‌که هر دو
عیب‌جویی است مشترک‌اند، و در هر دو می‌خواهیم عیبی پوشیده برملا شود. منتها در تجسس برای خود ما برملا می‌شود و در غیبت برای دیگران و به همین جهت بعید نیست که جمله «اَ یُحِبُّ اَحَدُکُمْ اَنْ یَاْکُلَ لَحْمَ اَخِیهِ مَیْتاً...»، تعلیل برای هر دو جمله باشد؛ یعنی هم جمله «وَ لا تَجَسَّسُوا" و هم جمله «وَ لا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً».
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «تنفر طبع از خوردن مردار برادر مؤمن»، تاریخ بازیابی۱۴۰۰/۷/۱۴.
