تقوا و متقی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلید واژه: تقوا ،
متقیپرسش: تقوا چیست و متقی کیست؟
پاسخ: تقوا به معنی محفوظ داشتن
روح و نفس است از آن چه بیم می رود و به آن زیان رساند؛ و متقی به کسی گفته می شود که در برابر گناه و محرمات خویشتن داری می کند.
راغب می گوید: تقوا از ماده «
وقایه » به معنی حفظ کردن چیزی در برابر آفات است. تقوا به معنی محفوظ داشتن
روح و نفس است از آن چه بیم می رود و به آن زیان رساند؛ سپس به خوف و ترس نیز تقوا گفته شده است و در لسان شرع آن را به خویشتن داری در برابر گناه و
محرّمات اطلاق می کنند و کمال آن به ترک بعضی از مباحات مشکوک است.
جمعی از مفسران حدیثی از بعضی
صحابه نقل کرده اند که او در مقابل پرسش: از حقیقت تقوا گفت: آیا هرگز از راه پرخاری گذشته اید؟ وقتی پاسخ مثبت شنید گفت: در آن حال چه می کردید؟ آیا دامان خود را جمع نکرده و کوشش برای نجات از خارها نداشته اید؟ این همان تقواست.
امام علی(ع) درباره تقوا می فرماید: «گناهان همچون مرکب های سرکش است که گناهکاران بر آن ها سوار می شوند و لجامشان گسیخته می گردد و آنان را در قعر
دوزخ سرنگون می سازد، اما تقوا مرکبی است راهوار و آرام که صاحبانش بر آن سوار می شوند. زمام آن ها را به دست می گیرند و تا قلب
بهشت پیش می‌تازند».
در جای دیگر حضرت می فرماید:«بدانید ای بندگان خدا که تقوا قلعه ای محکم و شکست ناپذیر است، اما فجور و گناه حصاری است سست و بی دفاع که اهلش را از آفات نجات نمی دهد و کسی که به آن پناهنده شود، در امان نیست. بدانید انسان تنها به وسیلة تقوا از گزند گناه مصون می‌ماند».
در جای دیگر حضرت می فرماید:« فَإِنَّ تَقْوَى اللهِ مِفْتَاحُ سَدَاد، وَذَخِيرَةُ مَعَاد، وَعِتْقٌ منْ كلِّ مَلَكَة، وَنَجَاةٌ مِنْ كلِّ هَلَكَة؛
تقوا کلید درستی و توشه
قیامت و آزادی از هر بندگی و نجات از هر تباهی است».
استاد مطهری در شرح احادیث فوق می گوید: «تقوا مصونیت است، نه محدودیت. قدر مشترک پناهگاه و زندان مانعیت است، اما پناهگاه مانع خطرها است و زندان مانع بهره برداری از موهبت هاست. حضرت در برخی از کلمات تصریح می کند که تقوا مایه اصلی آزادی ها است، یعنی نه تنها خود قید و بند و مانع آزادی نیست، بلکه منبع و منشأ همة آزادی ها است. تقوا به انسان آزادی معنوی می دهد، یعنی او را از اسارت و بندگی هوا و هوس آزاد می کند. رشتة آز و طمع و حسد و شهود و خشم را از گردنش بر می دارد و به این ترتیب ریشه بردگی های اجتماعی را از بین می برد. مردمی که بنده و برده پول و مقام و راحت طلبی نباشند، هرگز زیر بار اسارت ها و رقیّت های اجتماعی نمی روند».
امام علی(ع) بین انسان و تقوا تعهدی متقابل در نظر گرفته و فرموده اند:«خواب خویش را به وسیله تقوا به بیداری تبدیل کنید... از تقوا صیانت کنید و خود را به وسیله تقوا محفوظ بدارید».
استاد مطهری می گوید:«تقوا نگهبان انسان است و انسان نگهبان تقوا و این دور محال نیست، بلکه دور جایز است. این نگهبانی متقابل از نوع نگهبانی انسان و جامه است که انسان نگهبان جامه از دزدیدن و پاره شدن است و جامه نگهبان انسان از سرما و گرما است».
در آیات و روایات به عوامل تقوا اشاره شده است. به طور اجمال می توان موارد ذیل را کرد.
قرآن مجید می فرماید: له لله «وَأَنَّ هَذَا صِرَاطِي مُسْتَقِيمًا فَاتَّبِعُوهُ وَلاَ تَتَّبِعُواْ السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَن سَبِيلِهِ ذَلِكُمْ وَصَّاكُم بِهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ؛ له لله این راه مستقیم من است. آن را پیروی کنید و از راه های دیگر تبعیت ننماید که شما را از راه تان متفرق می سازد. این چیزی است که خداوند به آن سفارش می کند تا به تقوا برسید.
در آیه دیگر در مورد فسلفه روزه می فرماید: له لله «یا ایها الذین آمنوا کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلّکم تتقون؛ ای مؤمنان ! روزه بر شما واجب شده، همان طوری که بر پیشینیان شما واجب گردید. امیداست که به تقوا برسید.
رسول اکرم (ص) می فرماید: انسان به رتبه تقوا نمی رسد مگر آن که از
حلال پرهیز کند تا به دام
حرام نیفتد.
در وصیتی
پیامبر اسلام (ص) به
ابوذر می فرماید: «هرگز انسان از پارسایان محسوب نمی شود مگر آن که خودش را محاسبه کند، شدیدتر از محاسبة شریک از شریک خود، تا بداند از کجا طعام وآب و لباسش به دست آمده؛ آیا از حلال است یا از حرام.
امام علی (ع) می فرماید: به خدا قسم! نمی بینم بنده ای به تقوا برسد مگر آن که زبانش را حفظ نماید.
امام علی (ع) می فرماید: بر دل دنیا طلب حرام است که تقوا را در خود جا دهد.
امام عسکری (ع) می فرماید: کسی که از مردم حیا نکند و پروایی نداشته باشد، از خدا نخواهد ترسید.
امام علی (ع) می فرماید: «کسی که زیاد حرف بزند، لغزشش فزونی گردد و کسی که لغزشش زیاد شود، شرمش اندک شود و آن که شرمش کم شود، پارسایی و ورعش کم گردد و کسی که ورعش کم شود، قلبش بمیرد و قلب مرده به آتش در افتد.
امام علی (ع) می فرماید:خدایا! هیچ دستاوردی نتوانم داشت، جز آن چه تو ارزانی ام داری و از بدی نمی توانم بپرهیزم، جز آن چه تو از آن
مصونم داری.
سایت مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی
