تفسیر تَهْوی إلَیْهم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: سوره
ابراهیم ، معنای «تهوی الیهم».
پرسش: منظور از «تهوی الیهم» در آیه ۳۷ سوره ابراهیم چیست؟
پاسخ: بسیاری از مترجمان و مفسران عبارت «تهوی الیهم» را به میل و اشتیاق به
ذریه ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ ترجمه کرده‌اند؛ اما با بررسی دقیق‌تر در لغت‌نامه‌ها به نظر می‌رسد، معنای صحیح این عبارت «اوج گرفتن و عروج کردن» باشد. از طرفی، با توجه به این‌که
پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و
اهل بیت علیهم‌السلام، والاترین افراد از نسل حضرت ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ می‌باشند، برخی روایات نیز، عروج معنوی و ارتباط شیعیان به آن بزرگواران را از
مصادیق این آیه برشمرده‌اند.
در آیه‌ی ۳۷ سوره ابراهیم آمده است:«
رَبَّنا إِنِّی أَسْکَنْتُ مِنْ ذُرِّیَّتی بِوادٍ غَیْرِ ذی زَرْعٍ عِنْدَ بَیْتِکَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنا لِیُقیمُوا الصَّلاةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوی إِلَیْهِمْ وَ ارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَراتِ لَعَلَّهُمْ یَشْکُرُون »؛ (پروردگارا، من (یکی از) فرزندانم را در دره‌ای بی‌کشت، نزد خانه محترم تو، سکونت دادم. پروردگارا، تا
نماز را به پا دارند، پس دل‌های برخی از مردم را به‌سوی آنان گرایش ده و آنان را از محصولات (مورد نیازشان) روزی ده، باشد که سپاسگزاری کنند).
این آیه به دو صورت
قرائت شده است.
قرائت مشهور که قرائت
حفص از عاصم نیز از آن جمله بوده، «تهوِی الیهم» با کسره واو است.
قرائت دیگر مانند قرائت
مجاهد ، «تهوَی الیهم» یعنی با فتحه می‌باشد.
ریشه‌ی (ه و ی) در ساختار ثلاثی مجرد خود دارای دو باب است:یکی فَعِل یفعَل؛ مانند عَلِم و دیگری فعَل یفعِل؛ مانند ضرب یضرب.
باب اول به معنای «أحبّه و أراده» متعدی بوده و در گرفتن
مفعول به نیازی به حروف جر ندارد؛
مانند «
کُلَّما جاءَهُمْ رَسُولٌ بِما لا تَهْوی أَنْفُسُهُم »؛
از‌این‌رو در قرائت مجاهد برخی إلی را زائده دانسته و برخی دیگر نیز تهوَی را متضمن معنای تمیل دانسته‌اند که با إلی
متعدی می‌شود.
اما باب دوم دارای معنای دیگری است و اکثر
اهل لغت معنای آن را سقوط از بلندی به پایین ذکر کرده‌اند؛ چنانچه در بسیاری از آیات
قرآن که ریشه (ه و ی) از این باب به کار رفته، به همین معنا بوده و دارای نوعی ذم است؛ مانند:«
مَنْ یَحْلِلْ عَلَیْهِ غَضَبی فَقَدْ هَوی »،
و «
وَ لا تَتَّبِعْ أَهْواءَهُمْ عَمَّا جاءَکَ مِنَ الْحَق »؛
اما این معنا در مورد آیه ۳۷ سوره ابراهیم مناسب نیست.
برخی از لغت‌شناسان عربی برای عبارت «تهوِی الیهم» معنای متفاوتی ارائه کرده‌اند که در ظاهر متضاد با معنای دیگر است:
آن «ترتفع الیهم» است؛ یعنی «به‌سوی آنها اوج بگیرد و عروج کند».
و یا مانند
فراء که «تسرع» یعنی «سرعت بگیرد» معنا کرده است.
معنای صعود و ارتفاع در بعضی
اشعار و
احادیث نیز استعمال شده است؛ مانند:«یَهْوِی مَخَارِمَهَا هُوِیَّ الأَجْدَلِ»؛ به‌سوی راه کوه‌ها به مانند باز شکاری بالا می‌رود.
و یا «یهوی إلی المنبر»؛ از
منبر بالا رفت.
البته برخی این تضاد معنا در یک باب
ثلاثی مجرد را تفکیک کرده و اظهار داشته‌اند که اگر مصدر آن «هَویّ» یعنی با فتحه باشد، مقصود سقوط از بالا به پایین است.
و اگر مصدر آن «هُویّ» یعنی با ضمه باشد، معنای صعود و بالا رفتن می‌دهد.
مصدر و معنای اول (هَویّ: سقوط) استعمال بیشتری دارد؛ چنانچه در بسیاری از آیات
قرآن نیز معنای ذم می‌دهد؛
مانند فعل رغب که وقتی با حرف حر (إلی) متعدی می‌شود، معنای آن متضاد با وقتی است که با (عن) متعدی می‌گردد.
با توجه به آنچه بیان شد، به‌خوبی روشن می‌شود که بیشتر مفسران و مترجمان شیعی و سنی براساس
قرائت غیر مشهور معنا کرده
و برخی نیز براساس قول
فراء، عبارت را معنا نموده‌اند.
چه‌بسا معنای اشتیاق و میل با توجه به
حدیث رسول اکرم باشد:«
عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ـ رَضِیَ‌اللَّهُ‌عَنْهُ] ـ فِی قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی] فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوی إِلَیْهِمْ قَالَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ هِیَ تَحِنُ قُلُوبُ شِیعَتِنَا إِلَی مَحَبَّتِنَا »
و تعبیر به (تحنّ) یعنی میل و اشتیاق فرموده‌اند. اما این حدیث، بیش از آن‌که درصدد بیان معنای لغوی آیه باشد، به توضیح برجسته‌ترین مصادیق ذریه‌ی
حضرت ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ پرداخته است.
پایگاه اسلام کوئیست.
