تعریض ابوحنیفه به عمر بن خطاب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ابوحنیفه، عمر بن خطاب، شیطان.
پرسش: آیا واقعیت دارد که ابوحنیفه، سخن عمر را سخن شیطان خوانده است؟
پاسخ: براساس روایات نقل شده با سند صحیح در منابع
اهل سنت، ابوحنیفه نعمان بن ثابت، سخن عمر را سخن شیطان دانسته است، حال این‌که منظور او چه بوده و چرا گفته، تحلیل و پاسخش را به عهده پیروان آن‌ها واگذار می‌کنیم.
روایاتی در این زمینه با سند صحیح نقل شده است.
عبدالله بن
احمد بن حنبل در کتاب «
السنه» می‌نویسد:
حَدَّثَنِی اَبُو الْفَضْلِ، نا مُسْلِمُ بْنُ اِبْرَاهِیمَ، نا عَبْدُ الْوَارِثِ بْنُ سَعِیدٍ، قَالَ: نا سَعِیدٌ، قَالَ: «جَلَسْتُ اِلَی اَبِی حَنِیفَةَ بِمَکَّةَ فَذَکَرَ شَیْئًا فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ: رَوَی عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ کَذَا وَکَذَا، قَالَ اَبُو حَنِیفَةَ: ذَاکَ قَوْلُ الشَّیْطَانِ، وَقَالَ لَهُ آخَرُ اَلَیْسَ یُرْوَی عَنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم): اَفْطَرَ الْحَاجِمُ وَالْمَحْجُومُ، فَقَالَ: هَذَا سَجْعٌ فَغَضِبْتُ وَقُلْتُ اِنَّ هَذَا مَجْلِسٌ لا اَعُودُ اِلَیْهِ وَمَضَیْتُ وَتَرَکْتُهُ "
سعید می‌گوید که در مجلس
ابوحنیفه نشسته بودم که درباره چیزی گفت‌وگو شد، شخصی به او گفت:
عمر بن خطاب چنین و چنان گفته است، ابوحنیفه گفت: این سخن
شیطان است، شخصی دیگری گفت: مگر نه این‌که از
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) روایت شده است که: «حجامت‌کننده و حجامت‌شده هر دو
افطار کردند» (
روزه هر دو
باطل است)؛ پس ابوحنیفه گفت: این
سجع (سخن با وزن و قافیه) است، پس من خشمگین شدم و گفت: این مجلسی است که من دیگر به آن برنخواهم گشت، از آن‌جا خارج شدم و او را ترک کردم.
عکس جلد کتاب:
![abohanifa_omar0.jpg]()
عکس صفحه اول:
![image_user_abohanifa_omar1]()
عکس صفحه مورد نظر ۱
![image_user_abohanifa_omar3]()
عکس صفحه مورد نظر۲
![image_user_abohanifa_omar2]()
اسناد روایت را بررسی می‌کنیم.
عبدالله بن
احمد بن حنبل (متوفای ۲۹۰ هـ):
ذهبی می‌نویسد:
عبدالله بن احمد بن محمد بن حنبل الامام الحافظ الحجة ابو عبد الرحمن محدث العراق ولد امام العلماء ابی عبدالله الشیبانی المروزی الاصل البغدادی.
ذهبی در
سیر اعلام النبلاء درباره او می‌نویسد:
حاتم بن اللیث. الحافظ المکثر الثقة ابو الفضل البغدادی الجوهری.
ابویعلی در
طبقات الحنابله می‌نویسد:
حاتم بن اللیث بن الحارث بن عبدالرحمن ابو الفضل الجوهری سمع عبدالله بن موسی وسعید بن داود واسماعیل بن ابی اویس وامامنا احمد فیما ذکره ابو محمد الخلال وکان ثقة ثبتا متقنا حافظا.
و
خطیب بغدادی می‌نویسد:
حاتم بن اللیث بن الحارث بن عبد الرحمن ابو الفضل الجوهری... وکان ثقة ثبتا متقنا حافظا.
مسلم بن ابراهیم الازدی (متوفای۲۲۲هـ):
از روات
بخاری،
مسلم و سایر
صحاح سته:
مسلم بن ابراهیم الازدی الفراهیدی بالفاء ابو عمرو البصری ثقة مامون مکثر عمی باخرة من صغار التاسعة مات سنة اثنتین وعشرین وهو اکبر شیخ لابی داود ع.
عبدالوارث بن سعید (متوفای۱۸۰هـ):
از روات بخاری، مسلم و سایر
صحاح سته:
عبدالوارث بن سعید بن ذکوان التمیمی مولاهم البصری التنوری ابو عبیدة الحافظ عن ایوب وابی التیاح ویحیی البکاء وعنه ابنه عبد الصمد وابو معمر المقعد ومسدد مقرئ فصیح مفوه ثبت صالح لکنه قدری مات ۱۸ ع.
سعید بن ابی عروبة مهران الیشکری مولاهم ابو النضر البصری ثقة حافظ له تصانیف کثیر التدلیس واختلط وکان من اثبت الناس فی قنادة من السادسة مات سنة ست وقیل سبع وخمسین.
بنابراین
سند این
روایت کاملاً صحیح است و تمام روات آن از بزرگان و ثقات اهل سنت هستند.
خطیب بغدادی و
ابن‌جوزی حنبلی نیز این روایت را با سند ذیل نقل کرده‌اند:
اخبرنا ابو بکر البرقانی قال قرات علی محمد بن محمود المحمودی بمرو حدثکم محمد بن علی الحافظ حدثنا اسحاق بن منصور اخبرنا عبد الصمد عن ابیه قَالَ: ذکر لاَبِی حَنِیفَةَ قَوْلُ النَّبِیِّ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) «اَفْطَرَ الْحَاجِمُ وَالْمَحْجُومُ»، فَقَالَ: هَذَا سَجْعٌ، وَذکر لَهُ قَوْلٌ قَالَهُ عُمَرُ، فَقَالَ: هَذَا قَوْلُ شَیْطَانٍ.
طبق این روایت، ابوحنیفه، نعمان بن ثابت، سخن عمر را سخن
شیطان دانسته است، حال این‌که منظور او چه بوده و چرا گفته، تحلیل و پاسخش را به عهده پیروان آن‌ها واگذار می‌کنیم.
مؤسسه ولی‌عصر، برگرفته از مقاله «آیا واقعیت دارد که ابوحنیفه، سخن عمر را سخن شیطان خوانده است؟».
