تصور معیت مکان و زمان با خداوند
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: خدا، زمان، مکان، معیّت،
امام علی (علیه‌السّلام).
پرسش: امام علی (علیه‌السّلام) در توصیف خداوند فرمود: او در هر جا و در هر زمانی و با هر انس و جنّی است؟ از این سخن آیا می‌توان نتیجه گرفت که خدا در تمام مکان‌ها و زمان‌ها نیست؛ بلکه با تمام مکان‌ها و زمان‌ها و با تمام موجودات مکانی و زمانی است؛ یعنی مکان، موجود است با خدا؛ و زمان موجود است با خدا؟ یعنی وقتی می‌گوییم: «مکان وجود دارد» یا «زمان وجود دارد» مقصود آن است که «مکان، خدا دارد» یا «زمان، خدا دارد»؛ چون وجود یعنی خدا و خدا یعنی وجود. به عبارتی آیا خدا در هر جا و در هر زمانی و با هر انس و جنّی است؟ یا با تمام مکان‌ها و زمان‌ها و با تمام موجودات مکانی و زمانی؟
پاسخ: مکان و زمان مخلوق و معلول خدا هستند و از ویژگی‌های موجودات مادی به شمار می‌آیند.
از سوی دیگر، خداوند با همه موجودات از جمله با موجودات مادی که مکان و زمان دارند نیز هست. اما باید توجه داشت منظور از همراه بودن خداوند با موجودات در کنار آنها بودن به صورت موجودی مستقل و جدا از هم نیست؛ یعنی نباید آن‌را مانند در کنار هم قرار گرفتن موجودات مادی دانست؛ بلکه منظور این است که همه در تحقق و برپایی خود وابسته به خدا هستند و به اصطلاح فلسفی، خداوند «
معیت قیومی» با تمام موجودات دارد که تحقق‌بخش موجودات و علت برپایی وجود آنها است.
بنابراین، خدا در مکان یا زمان نیست؛ یعنی نمی‌توان گفت: زمان و مکان، ظرف وجود خدا و تعیین کننده حد و حدود وجود خدا است، چنان‌که برای موجودات مادی، زمان و مکان، ظرف تحقق و تعیین کننده حد و حدود آنان می‌باشد؛ اما از آن‌سو خدا با هر مکان و با هر زمانی هست و نیز با هر موجود زمانی و مکانی نیز می‌باشد؛ زیرا این خداوند است که برپا دارنده همه موجودات بوده و همه موجودات،
تجلی، آئینه، آیه و نشانه خداوند هستند.
بر‌این‌اساس، امام علی (علیه‌السّلام) فرمود:
«مَعَ کُلِّ شَیْءٍ لاَ بِمُقَارَنَهٍ وَ غَیْرُ کُلِّ شَیْءٍ لاَ بِمُزَایَلَهٍ؛
خدا در اشیاء است؛ امّا نه به گونه‌ای که با آنها آمیخته و ممزوج باشد و خارج از آنها است، امّا نه به گونه‌ای که جدای از آنها باشد. فوق همه چیز است، ولی نه به فوقیت مکانی. جلوی هر چیز است ولی نگویند که او جلو است. او داخل در اشیاء است، اما نه مانند داخل بودن چیزی در چیزی دیگر و خارج از اشیاء است؛ اما نه مانند خارج بودن چیزی از چیز دیگر...».
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «تصور معیّت مکان و زمان با خداوند»، تاریخ بازیابی۱۴۰۱/۳/۲۱.
