تبعیض میان فرزندان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: تبعیض، پدر و مادر، احترام به پدر و مادر، اصل رعایت عدالت.
پرسش: چرا پدر و مادرم بین فرزندانشان فرق می‌گذارند؟ و چرا مادرم همیشه می‌گوید تو کوچک هستی و هنوز چیزی بلد نیستی؛ درحالی‌که من چهارده سال سن دارم؟!
پاسخ:
سؤالی که شما مطرح کرده‌اید، بخشی از موضوعات اساسی
نوجوانان و
جوانان امروزی جامعه است که به نحوی مشکلات خویش را در رابطه با خانواده‌هایشان مطرح می‌کنند. تا حدودی من به شما
حق می‌دهم که از نحوه رفتار پدر و مادرتان ناراضی باشید؛ زیرا شما دیگر به اندازه کافی بزرگ شده‌اید و
کودک نیستید تا نتوانید خوب و بد را تشخیص دهید. احساس شما هم شاید همین باشد؛ اما توجه داشته باشید که این تنها یک بعد قضیه است.
سؤال شما در واقع به چند بخش تقسیم می‌شود:
۱.
تبعیض والدین در مورد فرزندان؛
۲. احساس والدین در مورد فرزندان و این‌که آن‌ها را کودک به حساب می‌آورند؛
۳. نحوه برخورد والدین و
نیت پدر و مادر در تعامل با فرزندان.
از آن‌جا که کودک و نوجوان روحی حساس و لطیف دارند و هر نوع رفتار و گفتار پدر و مادر در آن‌ها تأثیر می‌گذارد و به ویژه تبعیض و بی‌عدالتی آثار زیان‌باری در روحیه و
شخصیت آن‌ها دارد،
اسلام به این موضوع توجه کرده و والدین را از
تبعیض بین فرزندان به‌شدت نهی کرده است.
رسول گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در این باره می‌فرماید: «
اعدلوا بین اولادکم کما تحبون ان یعدلوا بینکم فی البر و الطف»؛
میان فرزندانتان
عدالت را رعایت کنید؛ چنان‌که دوست دارید آنان در
احسان و نیکی به شما به عدالت رفتار کنند.
رعایت عدالت بین فرزندان منحصر به موردی خاص نیست؛ بلکه والدین می‌بایست در تمام امور عدالت را رعایت کنند. گستره این موضوع به قدری گسترده است که حتی شامل نگاه‌ها و نوازش و بوسه‌های پدر و مادر نسبت به فرزندان نیز می‌شود.
پس اصل رعایت عدالت بین فرزندان از نظر اسلام کاملاً پذیرفته شده و مورد تأیید است؛ اما این‌که چرا والدین این موضوع را رعایت نمی‌کنند، بستگی به سطح
دانش و
فرهنگ و هنجارهای جامعه ما دارد که نه‌تنها در این مورد بلکه در بسیاری از مسائل و موضوعات تربیتی، والدین بدان پایبند نیستند. این مشکل به‌سادگی قابل حل نیست؛ بلکه باید تحول جدی در ساختار
خانواده و الگوهای تربیتی ایجاد شود تا والدین نقش‌های مثبت و سازنده‌تری را بر عهده گیرند.
البته توجه داشته باشید که عدالت بین فرزندان هرگز به این معنا نیست که والدین از لحاظ عاطفی و فراهم کردن امکانات و لوازم
زندگی، با تمام فرزندان برخورد یکسان و مساوی داشته باشند؛ مثلاً همان چیزی را که برای فرزند ۱۵ ساله‌شان تهیه می‌کنند، برای کودک ۷ ساله نیز تهیه کنند. یا برعکس؛ بلکه والدین باید در برخوردها و فراهم نمودن
لباس، وسایل زندگی و... تفاوت‌های سنی و ویژگی‌های جنسیتی فرزندان را مد نظر داشته باشند.
کودکان بیشتر به نیازهای زیستی و عاطفی نیاز دارند که آن هم به شکل خاصی باید ارضا شود؛ اما نوجوانان و جوانان، به مسائل و موضوعات دیگری از جمله احترام گذاشتن، پذیرش
شخصیت و مشورت کردن با آنان، علاقه‌مند هستند.
نمی‌دانم منظور شما از تبعیض والدین چیست و انتظار شما از آن‌ها چگونه است. اگر
پدر و مادر شما با رعایت سن و ویژگی‌ها و تفاوت‌های فردی شما، بین فرزندانشان فرق می‌گذارند و مساوات را رعایت نمی‌کنند، اشکالی ندارد و باید هم این‌گونه باشد؛ اما اگر مسائل تربیتی را مراعات نمی‌کنند و نسبت به برخی فرزندان توجهی نمی‌کنند، این نادرست است. باید این موارد را در نامه خود تذکر می‌دادید تا بهتر می‌توانستیم شما را راهنمایی کنیم.
محور دوم سؤال شما این بود که چرا مادرم همیشه می‌گوید تو کوچک هستی و هنوز چیزی بلد نیستی.
برخی والدین، نوجوان خود را به صورت کودک می‌نگرند؛ مثل این‌که گذشت زمان تغییری در وی نداده است. نوجوانان به خود
حق می‌دهند که در مسائل مربوط به زندگی و منزل اظهار‌نظر کنند و افکار و عقاید و
اعمال اعضای خانواده را مورد سؤال قرار دهند؛ اما باید در این زمینه دقت بفرمایید تا منظور اصلی پدر و مادر خویش را بفهمید و زود
قضاوت نکنید.
در این باره هم باید توجه داشت که شما هنوز تجربه کافی را ندارید و سرد و گرم زندگی را به اندازه لازم ندیده‌اید. شاید به همین جهت مادرتان شما را کوچک به حساب می‌آورد و منظورش این است که باید با بزرگ‌ترها
مشورت کنید.
مسئله‌ای که وجود دارد این است که فرزند نسبت به پدر و مادرش همیشه کوچک و کم‌تجربه است.
اگر سی ساله هم باشد، تجربه‌اش به اندازه کافی نیست و او را از ارشادات و راهنمایی‌های والدین بی‌نیاز نمی‌کند. اگر منظور مادر شما یکی از این دو مسئله است، حرف وی کاملاً درست است و باید شما بپذیرید که هنوز تجربه کافی را ندارید؛ اما متأسفانه برخی پدر و مادرها، فرزند نوجوان خود را قبول ندارند و کودک به حساب می‌آوردند؛ لذا در هیچ زمینه‌ای به آن‌ها اجازه فعالیت نمی‌دهند و به نظر ایشان احترام قائل نیستند. این نوع برخورد جلوی
رشد نوجوان را می‌گیرد و باعث
اختلاف و درگیری بین او و اطرافیان می‌شود.
بد نیست به این موضوع نیز اشاره شود که بر فرض که والدین شما مقصر باشند و نحوه برخورد آن‌ها در قبال شما درست نباشد، باز هم این موجب نمی‌شود که شما نسبت به ایشان بدبین شوید و برخورد منفی از خود نشان دهید. از نظر
اسلام همان‌گونه که والدین یک‌سری وظایفی در قبال فرزندان خود دارند و باید آن را رعایت نمایند، فرزندان نیز مسئولیت‌هایی در برابر والدین خویش دارند که حتماً باید مراعات نمایند. این دو مسئولیت لزوماً ربطی به هم ندارد. شاید برخورد پدر و مادر شما خیلی هم نادرست باشد، این موجب نمی‌شود که شما هم عکس‌العمل از خود نشان دهید و نسبت به آن‌ها بی‌احترامی کنید.
خداوند در
قرآن می‌فرماید: «
و وصّینا الانسان بوالدیه حسنا»؛
ما به
انسان توصیه کردیم که به پدر و مادرش نیکی کند.
در بسیاری از موارد برخورد نادرست والدین به خاطر سطح
دانش و
فرهنگ آن‌هاست که مربوط به نسل قبل از ماست و امروزه دانش و فرهنگ جامعه متحول شده است؛ حتی زیرا در این‌گونه موارد هم، نیت والدین
خیر است، هیچ پدر و مادری بد فرزندش را نمی‌خواهد؛ گرچه ممکن است از نظر رفتار و برخوردها، مطلوب نباشد، اما در پشت این رفتارها نیت‌های پاکی نهفته است و جلوه‌هایی از مهر و عطوفت موج می‌زند که شاید باورش برای ما سخت باشد.
شما باید به پدر و مادرتان احترام بگذارید و
یقین داشته باشید که آن‌ها خیر و صلاح شما را می‌خواهند. اگر هم در نحوه ابراز
محبت و نشان دادن راه
زندگی مهارت کافی ندارند و در
عمل باعث اذیت و رنجش شما می‌شوند، باید قدری صبور بود و به پاس زحمات طاقت‌فرسایی که در دوران کودکی شما تحمل کرده‌اند،
انتقاد را به مهر تبدیل کرد. برخورد شایسته و احترام‌آمیز شما قطعاً در
قضاوت و نحوه رفتار آنان اثر می‌گذارد. هر زمانی که والدین شما در
آرامش هستند و شما با آن‌ها رابطه عاطفی خوبی ایجاد کردید، با هم در این زمینه به شکل تدریجی و محترمانه سخن بگویید.
در این‌جا به چند توصیه توجه کنید:
برخورد شایسته و احترام‌آمیز شما قطعاً در قضاوت و نحوه رفتار آنان اثر می‌گذارد.
بزرگ شدن و
رشد خود را با رفتارهای عقلانی و منطقی به آن‌ها نشان دهید.
با آن‌ها رابطه عاطفی خوبی ایجاد کنید و با هم در این زمینه به شکل تدریجی و محترمانه سخن بگویید.
از والدین خود بخواهید تا مسئولیتی را متناسب با توانایی شما به عهده شما بگذارند، و سعی کنید مسئولیت خود را به خوبی انجام دهید.
صبور باشید تا با گذشت زمان، آن‌ها شما را باور کنند و
اطمینان لازم را نسبت به شما پیدا نمایند.
از هرگونه شتاب‌زدگی،
پرخاشگری و رفتارهای ناهنجار برای اثبات خود پرهیز کنید.
۱. محمود ارگانی حائری، آداب معاشرت با خویشاوندان، پیام مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف)، چ۱، ۱۳۸۰ ش.
۲. سید علی‌رضا فاخری، اخلاق خانواده، نمایندگی ولی فقیه در سپاه ۱۳۷۸ ش.
۳. علی قائمی، دنیای نوجوان، سازمان ملی جوانان، چاپ اول، ۱۳۸۲ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تبعیض میان فرزندان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۰/۲۰.
