• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اندازه جهان هستی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه:جهان هستی، مفهوم بی نهایت.
پرسش:آیا برای جهان هستی می توان از نظر بعد اندازه ای در نظر گرفت؛ زیرا سؤالی که در ذهن خطور می کند این است که بالاخره جهان هستی از نظر بعد و اندازه پایانی دارد؟
پاسخ:در متناهی یا بینهایت بودن جهان هستی بین علما و فلاسفه اختلاف است.


فیلسوفان مسلمان گذشته بر این باور بودند که جهان هستی از نظر بُعد و اندازه متناهی است، ولی حکیمان معاصر آن دلایل را کافی نمی دانند و معتقدند؛ از نظر عقلی دلیلی بر تناهی ابعاد نداریم. البته حکیمان معاصر پس از رد دلایل تناهی ابعاد، نسبت به امکان اقامه دلیل بر نامتناهی بودن عالم جسمانی اختلاف نظر دارند. برخی با توجه به غیر متناهی بودن ذات باری تعالی و با توجه به قانون سنخیت بین علت و معلول، بر این باورند که عالم جسمانی از نظر بُعد باید غیر متناهی باشد.
[۱] برای آگاهی تفصیلی از نظریات و دلایل دو گروه، ر. ک: السبزوارى، ملا هادی، شرح المنظومة، تصحیح و تعلیق، حسن زاده آملى، حسن، تحقیق و تقدیم، طالبى، مسعود، ج ۴، ص۱۸۷-۲۰۰، نشر ناب، تهران، چاپ اول، ۱۳۶۹- ۱۳۷۹ ش.
اما عده ای دیگر از حکیمان بر این باورند که برای نامتناهی بودن عالم جسمانی نیز نمی توان دلیلی اقامه کرد.

علامه طباطبائی در این باره می گوید: قدرت خداوند همان مبدئیت او برای ایجاد و علیت او برای ماسوایش بوده و این قدرت عین ذات الهی است و لازمۀ این، دوام فیض و استمرار رحمت و عدم انقطاع عطیۀ الهی است، البته از این دوام عالم طبیعت
[۲] که البته عالم زمانی است.
لازم نمی آید؛ زیرا مجموع چیزی ورای اجزاء نیست و هر جزئی از این عالم مسبوق به عدم است.
[۳] «قد تبین فی الأبحاث السابقة أن قدرته تعالى هی مبدئیته للإیجاد و علیته لما سواه و هی عین الذات المتعالیة و لازم ذلک دوام الفیض و استمرار الرحمة و عدم انقطاع العطیة. و لا یلزم من ذلک دوام عالم الطبیعة لأن المجموع لیس شیئا وراء الأجزاء و کل جزء حادث مسبوق بالعدم و لا تکرر فی وجود العالم على ما یراه القائلون بالأدوار و الأکوار لعدم الدلیل علیه«. طباطبائی، سید محمد حسین، نهایة الحکمة، ص ۳۲۶، دفتر انتشارات اسلامی، قم، ۱۳۶۲ش.


استاد مصباح یزدی نیز در این زمینه می گوید: اغلب فلاسفه معتقد به قدم زمانی جهان مادی بوده‌ اند و براى نظریه خودشان دلایلى اقامه کرده‌ اند؛ مثلاً در یکی از دلایلی که از طرف آنان اقامه شده است قدم زمانی عالم را مقتضای ازلى بودن فیض الهى دانسته اند، اما باید گفت که هر چند فیض الهی اقتضاى هیچگونه محدودیتى ندارد ولى مشمول فیض الهى واقع شدن منوط به قابلیت و امکان دریافت آن است و شاید جهان مادی امکان دریافت فیض ازلى و ابدى را نداشته باشد و همچنانکه فلاسفه محدود بودن حجم جهان را منافى با وسعت فیض الهى ندانسته‌ اند نباید محدود بودن زمانى آن را هم منافى با دوام فیض الهى بدانند.
از این رو برخی گفته اند: حقیقت این است که ما نه برهانى عقلى بر محدودیت مکانى یا زمانى جهان یافته‌ ایم و نه بر عدم محدودیت مکانى و زمانى آن. از این جهت مسئله را در بقعۀ امکان احتمالى وامى‌ گذاریم تا هنگامى که دلیلى قطعى بر یکى از طرفین آن بیابیم
[۴] مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش‌ فلسفه، ج ‌۲، ص ۲۵۱ و ۲۵۵، سازمان تبلیغات اسلامی، تهران، چاپ دوم، ۱۳۶۶ش.
.

۱. ↑ برای آگاهی تفصیلی از نظریات و دلایل دو گروه، ر. ک: السبزوارى، ملا هادی، شرح المنظومة، تصحیح و تعلیق، حسن زاده آملى، حسن، تحقیق و تقدیم، طالبى، مسعود، ج ۴، ص۱۸۷-۲۰۰، نشر ناب، تهران، چاپ اول، ۱۳۶۹- ۱۳۷۹ ش.
۲. ↑ که البته عالم زمانی است.
۳. ↑ «قد تبین فی الأبحاث السابقة أن قدرته تعالى هی مبدئیته للإیجاد و علیته لما سواه و هی عین الذات المتعالیة و لازم ذلک دوام الفیض و استمرار الرحمة و عدم انقطاع العطیة. و لا یلزم من ذلک دوام عالم الطبیعة لأن المجموع لیس شیئا وراء الأجزاء و کل جزء حادث مسبوق بالعدم و لا تکرر فی وجود العالم على ما یراه القائلون بالأدوار و الأکوار لعدم الدلیل علیه«. طباطبائی، سید محمد حسین، نهایة الحکمة، ص ۳۲۶، دفتر انتشارات اسلامی، قم، ۱۳۶۲ش.
۴. ↑ مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش‌ فلسفه، ج ‌۲، ص ۲۵۱ و ۲۵۵، سازمان تبلیغات اسلامی، تهران، چاپ دوم، ۱۳۶۶ش.


پایگاه اسلام کوئست    



رده‌های این صفحه : جهان شناسی | فلسفه اسلامی | کلام
جعبه ابزار