• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اسناد حدیث لوح

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: حدیث لوح، سند.

پرسش: حدیث لوح با چه اسنادی نقل شده است؟



این گزارش، با پنج سند متفاوت در مصادر حدیثی شیعه نقل شده است که سند اوّل و دوم آن، که در پی خواهند آمد، قابل قبول و معتبر هستند:

۱.۱ - گزارش ابو الجارود

گزارش ابو الجارود از امام باقر (علیه‌السّلام): محمّد بن یحیی، از محمّد بن الحسین، از ابن محبوب، از ابو الجارود، از ابو جعفر (علیه‌السّلام).
این سند، مشهورترین و بهترین سند حدیث لوح است که با تفاوت‌هایی جزئی در کتاب‌های مهمّ حدیثی شیعی، نقل شده است.
[۱] شیخ صدوق، محمّد بن علی، الخصال، ص۳۹۱، ح۱۵۳ - ۱۵۴.

بیشتر افراد واقع در سند، از بزرگان، موثّقان و اجلّای عالمان شیعی هستند که در وثاقت آنان اختلافی نیست، و تنها در‌باره ابوالجارود اختلاف نظر وجود دارد که در مذهب و وثاقت او بحث شده و اثبات شده است.

۱.۲ - گزارش ابو بصیر

گزارش مفصّل ابو بصیر به نقل از امام صادق (علیه‌السّلام): سند این گزارشِ مفصّل و گسترده، این‌گونه است: محمّد بن یحیی و محمّد بن عبد اللّه، از عبد اللّه بن جعفر، از حسن بن ظریف و علی بن محمّد، از صالح بن ابی حماد، از بکر بن صالح، از عبد الرحمان بن سالم، از ابو بصیر.
این سند، به چند شاخه تقسیم می‌شود و بیشتر افراد واقع در سند موثّق‌اند. اعتبار این طریق، منوط به پذیرش احادیث دو راویِ انتهای زنجیره سند آن، یعنی بکر بن صالح و عبد الرحمان بن سالم است.

۱.۲.۱ - عبد الرحمان بن سالم

عبد الرحمان بن سالم: نزدیک به پنجاه روایت در کتاب‌های چهارگانه شیعه از او نقل شده است و بزرگان و عالمانی هم‌چون ابن ابی عمیر، بزنطی، احمد بن محمّد بن عیسی و فضالة بن ایوب، از او روایت کرده‌اند. تنها ابن غضائری او را تضعیف کرده که تضعیف انفرادی ابن غضائری، پذیرفته عالمان شیعی نیست.
بنا بر این، با توجّه به نقل ابن ابی عمیر و بزنطی، توثیق او اثبات می‌شود.

۱.۲.۲ - بکر بن صالح

بکر بن صالح: کثیر الروایه است. نزدیک به ۲۲۰ حدیث به نقل از او در کتب اربعه گزارش شده است. عالمانی هم‌چون حسین بن سعید، احمد بن محمّد بن عیسی، علی بن مهزیار و محمّد بن یحیی العطّار از او نقل حدیث کرده‌اند. اگر چه نجاشی، او را ضعیف شمرده است،
[۲] نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ج۱، ص۲۷۰، ش۲۷۴.
ولی اعتماد نویسندگان کتب اربعه حدیثی شیعه و راویان بزرگی که نام آنها آمد، سبب اعتبار بخشی به شخصیت و احادیث او می‌شوند.


گزارش جابر بن یزید جعفی از امام باقر (علیه‌السّلام): این سند در کتاب‌های کمال الدین، اثر شیخ صدوق و الغیبة، نوشته طوسی نقل شده است. برخی افراد واقع در سند، هم‌چون محمّد بن نعمه سلولی، عبد اللّه بن قاسم و عبد اللّه بن خالد، مجهول، یا مهمل هستند. بنا‌بر‌این، سند این حدیث از منظر رجالی، معتبر نخواهد بود.


چهارمین و پنجمین گزارش از محمّد بن سنان از امام صادق (علیه‌السّلام) و گزارش ابو نضره از شهادت امام باقر (علیه‌السّلام) هستند که
[۴] صدوق، محمد بن علی‌، عیون اخبار الرضا (علیه‌السلام)، ج۱، ص۴۷، ح ۱.
این گزارش‌ها اتقان لازم را ندارند.


۱. شیخ صدوق، محمّد بن علی، الخصال، ص۳۹۱، ح۱۵۳ - ۱۵۴.
۲. نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ج۱، ص۲۷۰، ش۲۷۴.
۳. طوسی، محمد بن حسن، الامالی، ص۲۹۱، ح۵۶۶.    
۴. صدوق، محمد بن علی‌، عیون اخبار الرضا (علیه‌السلام)، ج۱، ص۴۷، ح ۱.



حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «اسناد حدیث لوح» تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۳/۱۰.    



جعبه ابزار