استثنا در اشباع هاء ضمیر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: آیه،
قرائت حفص،
اشباع،
ابن کثیر،
مد صله،
مهانا،
سوره فرقان،
سوره زمر.
پرسش: چرا بر خلاف
قواعد تجوید، «فیه» در آیه ۶۹ سوره فرقان را با اشباع و «یرضه» در آیه ۷ سوره زمر را بدون اشباع می‌خوانیم؟
پاسخ اجمالی: یکی از احکام تجویدی
قرآن، اشباع و عدم اشباع حرکت
ضمیر متصل مفرد مذکر غائب (هاء) در شرایط مختلف است؛ اما بر اساس قرائت قاریان معروف، این دو مورد از قاعده اشباع استثنا شد و هنگام
قرائت قواعد اشباع در مورد آنها اجرا نمی‌شود.
یکی از احکام تجویدی قرآن، اشباع و عدم اشباع حرکت ضمیر متصل مفرد مذکر غائب (هاء) در شرایط مختلف است که از هاء به «صله» نیز یاد شده و اشباعش را نیز «مد صله» می‌گویند.
هاء ضمیر که به آن
هاء کنایه نیز گفته می‌شود، چند حالت دارد:
۱. بین دو حرف ساکن قرار بگیرد؛ مانند «وَ آتَیْناهُ الْاِنْجِیل».
۲. بعد از آن، حرف ساکن و قبل آن، یک حرف متحرک باشد؛ مانند «وَ لَهُ الْحُکْم».
در دو وضعیت بالا، صله اتفاق نمی‌افتد و به عبارت دیگر، مد صله صورت نمی‌گیرد و اشباع نمی‌شود.
۳. هاء بین دو حرف متحرک قرار بگیرد؛ مثل «لِنُرِیَهُ مِنْ آیاتِنا».
۴. بعد از آن، یک حرف متحرک و قبل از آن، ساکن باشد؛ مانند «مِنْ بَعْدِ ما عَقَلُوهُ وَ هُمْ یَعْلَمُون».
در صورت سوم، همه
قاریان قرآن، قائل به «صله» و اشباع هستند و در صورت چهارم نیز همه قاریان (به جز ابن کثیر) قائل به عدم اشباع شده‌اند.
بر اساس قرائت قاریان معروف، قاعده بالا در مواردی دارای استثنا نیز می‌باشد:
۱. یکی از این استثناها، عبارت «وَ یَخْلُدْ فِیهِ مُهاناً»
است. ابن کثیر و حفص (کسی که قرائت مشهور را روایت کرده)
در این آیه، که طبق قاعده باید «فیه» بدون اشباع خوانده شود، حرف «هاء» را با اشباع «فیهی» خوانده‌اند.
۲. همچنین در «یَرْضَهُ لَکُم»
با این‌که حرف «هاء» طبق قاعده باید اشباع شود «یرضه‌و»، اما قراء آن را بدون اشباع خوانده‌اند.
گفتنی است که در شیوه قرائت قرآن، ما تابع قاریان و راویان مشهور هستیم و طبق آنچه که آنها نقل و قرائت کرده‌اند قرائت می‌کنیم و در همین راستا برای برخی استثناهایی که در قرائت وجود دارد، دلیل خاصی غیر از پیروی از این قاریان و راویان وجود ندارد.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «اشباع هاء ضمیر در آیه ۶۹ سوره فرقان»، تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۲/۲۳.
