• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

آیه ود

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: آیه ود، آیه، امام علی (علیه‌السّلام)، اهل‌بیت (علیهم‌السّلام).

پرسش: آیا آیه وُدّ به امام علی (علیه‌السّلام) ربط دارد؟

پاسخ اجمالی: شیعه و اهل‌سنّت روایات فراوانی از پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل کرده‌اند که نشان می‌دهد سبب نزول این آیه امام علی (علیه‌السّلام) است. بلکه این آیه تعمیم دارد و شامل اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) و مؤمنان هم می‌شود و ایشان نیز از محبّت و محبوبیت در افکار عمومی سهم دارند.



سبب نزول آیه «اِنَّ الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمٰنُ وُدًّا؛ کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند، به زودی [خدای] رحمان برای آنان، محبّتی [در دل‌ها] قرار می‌دهد.» امام علی (علیه‌السّلام) است.

۱.۱ - روایات پیامبر

روایات فراوانی از شیعه و اهل‌سنّت نشان می‌دهند که سبب نزول این آیه، امام علی (علیه‌السّلام) است که به بعضی اشاره می‌کنیم:

۱ . بَراء از پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) روایت کرده که ایشان به علی (علیه‌السّلام) فرمود: «بگو: پروردگارا! برای من در نزد خویش، پیمانی قرار بده و برای من در پیش خود، محبّتی قرار بده و برای من در دل مؤمنان محبّتی قرار بده».
پس خداوند، آیه (کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند، به زودی خدای مهربان برای آنان، محبّتی در دل‌ها قرار می‌دهد) را فرو فرستاد. براء بن عازب می‌گوید: این آیه در باره علی (علیه‌السّلام) نازل شده است. «قُل: اللّٰهُمَّ اجعَل لی عِندَک عَهداً، وَ اجعَل لی عِندَکَ وُدّاً، و اجعَل لی فی صُدور المُؤمِنینَ مَوَدَّةً. فَانزَلَ اللّهُ تَعالیٰ: (اِنَّ ٱلَّذِینَ ءَامَنُوا وَ عَمِلُوا ٱلصَّالِحَاتِ سَیجْعَلُ لَهُمُ ٱلرَّحْمَانُ وُدًّا). قالَ: فَنَزَلَتْ فی عَلِیٍّ»
[۲] سیوطی، عبدالرحمن، الدرّ المنثور، ج۴، ص۲۸۷.


۲.امام باقر (علیه‌السّلام) از پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل می‌فرماید که ایشان فرمود:
«یا عَلِی! الا اُعَلِّمُکَ؟ قُل: اللّٰهُمَّ اجعَل لی عِندَکَ عَهداً، وَ اجعَل لی عِندَکَ وُدّاً. فَنَزَلَت هٰذِهِ الآیَةُ: (اِنَّ ٱلَّذِینَ ءَامَنُوا وَ عَمِلُوا ٱلصَّالِحَاتِ سَیجْعَلُ لَهُمُ ٱلرَّحْمَٰنُ وُدًّا؛ ‌ای علی! می‌خواهی آموزشت دهم؟ بگو: پروردگارا! در نزد خویش، برایم پیمانی قرار بده و در پیش خود، برایم محبّتی قرار ده، پس این آیه نازل شد: (اِنَّ ٱلَّذِینَ ءَامَنُوا وَ عَمِلُوا ٱلصَّالِحَاتِ سَیجْعَلُ لَهُمُ ٱلرَّحْمَٰنُ وُدًّا.»
۳.از امام باقر (علیه‌السّلام) و محمّد بن حنفیه در تفسیر این آیه نقل شده است:

«لایَبقیٰ مُؤمِنٌ الّا وَ فی قَلبِهِ وُدٌّ لِعَلِی وَ لِاَهلِ بَیتِهِ؛ هیچ مؤمنی نیست، جز آن که در دلش مهر علی و خاندانش هست.»



بنا‌بر‌این، مصداق اتم و اکمل این آیه، اهل‌بیت (علیه‌السّلام) هستند؛ ولی باید توجّه داشت نزول آیه در باره امام علی (علیه‌السّلام)، مانع از آن نیست که آیه را به مؤمنان و صالحان، تعمیم بدهیم؛ بلکه همه مؤمنان از محبّت و محبوبیت در افکار عمومی، سهمی دارند. علّت این امر، آن است که به تعبیر اصولیان، «العبره بعموم اللّفظ لا بخصوص السبب».
[۱۲] ر.ک: سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الاتقان، ج۱، ص۸۹.



۱. مریم/سوره۱۹، آیه۹۶.    
۲. سیوطی، عبدالرحمن، الدرّ المنثور، ج۴، ص۲۸۷.
۳. ابن‌مغازلی، علی بن محمد، المناقب، ص۳۸۸، ح۳۷۴.    
۴. زمخشری، محمود بن عمر، الکشّاف، ج۳، ص۴۷.    
۵. قرطبی، محمد بن احمد، تفسیر القرطبی، ج۱۱، ص۱۶۱.    
۶. ابن‌جوزی، یوسف بن‌ حسام‌الدین، تذکرة الخواص، ص۲۶.    
۷. حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل، ج۱، ص۴۶۹، ح۴۹۷.    
۸. تمیمی، نعمان بن محمد، شرح الاخبار، ج۱، ص۴۴۱، ح۱۰۷.    
۹. ابن‌شهرآشوب، محمد بن علی، المناقب، ج۳، ص۹۳ (به نقل از ابو نعیم اصفهانی).    
۱۰. ر.ک:مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۳، ص۱۴۵.    
۱۱. طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآنّ، ج۱۴، ص۱۱۳.    
۱۲. ر.ک: سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الاتقان، ج۱، ص۸۹.



سایت‌ حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «آیه ود» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۸/۱۸.    






جعبه ابزار