آیات مربوط به وقف در قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قرآن،
وقف،
زرتشت،
پرسش: در کدام یک از آیات قرآن به وقف اموال اشاره شده است؟ آیا سنت وقف از دین زرتشت به
ارث رسیده است؟
پاسخ اجمالی: برای اینکه از یک امری در
اسلام پیروی شود لزومی ندارد که در اسلام بنیان گذاشته شده باشد، ممکن است رفتاری در ادیان دیگر باشد که در اسلام نیز به آن تاکید شده باشد. پس اگر سنت وقف ابتدا توسط دین زرتشت ایجاد شده باشد باز مشکلی در امر وقف ایجاد نمی‌کند؛ در آیات ۲۵ و ۸۲
سوره بقره و آیه ۵۷
سوره آل‌عمران به موضوع وقف اشاره شده است.
قرآن کریم، در موارد فراوانی انجام هر عمل نیک و صالحی را پسندیده و بدان توصیه فرموده و انجام دهنده آن‌را دارای اجر و پاداش دانسته است:
«وَ بَشِّرِ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ اَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْاَنْهارُ... ؛
به کسانی که
ایمان آورده‌اند و
عمل صالح دارند، بشارت ده، که باغ‌هایی از
بهشت برای آنها است، که نهرها از زیر درختانش جاری است.»
«وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ اُولئِک اَصْحابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِیها خالِدُونَ؛
و آنها که ایمان آورده‌اند و اعمال صالح انجام داده‌اند اهل بهشت‌اند و همیشه در آن خواهند ماند.»
«وَ اَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فَیوَفِّیهِمْ اُجُورَهُمْ وَ اللَّهُ لا یحِبُّ الظَّالِمِینَ؛
و اما آنها که ایمان آوردند، و اعمال صالح انجام دادند،
خداوند پاداش آنان را به‌طور کامل خواهد داد و خداوند، ستم‌کاران را دوست نمی‌دارد.»
برخی روایات وقف از این قرارند:
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم): «...هر کس چاهی برای آب حفر کند تا به آب رسد و آن‌را به
مسلمانان ببخشد و یا وقف آنها کند، برای او به‌اندازه هر کسی که از آن آب
وضو گرفته و
نماز بخواند ثواب است، و نیز به شماره موی بدن هر انسان یا چهار پا یا درنده و یا پرنده‌ای که از آن استفاده کرده و می‌کند، برای او ثواب آزاد نمودن هزار بنده باشد، و در
روز قیامت به عدد ستارگان آسمان مردمی به شفاعت او بر
حوض قدس وارد شوند...» .
امام صادق (علیه‌السّلام): «شش چیز است که
مؤمن پس از
مرگ هم از آنها بهره‌مند می‌شود: فرزند شایسته‌ای که برای پدر آمرزش بطلبد و قرآنی که از آن او باشد و مورد استفاده دیگران قرار گیرد و چاه آبی که حفر کرده و درختی که می‌نشاند و چشمه آبی که در راه خدا جاری می‌کند و روش نیکی که از او به یادگار مانده و دیگران از او پیروی می‌کنند».
از طرفی نهاد وقف، مانند نهاد
وصیت بوده و به خودی خود ارزش و یا ضد ارزش نیست و بستگی به این دارد که موقوف‌له چه چیزی باشد. از‌این‌رو اگر موقوف له چیزی باشد که (مانند کمک به فقرا، بیماران، گسترش
دانش، انجام عبادات دینی و...) در اسلام بدان توصیه شده باشد، این وقف (که تنها به عنوان یک ابزار عمل می‌کند) با توجه به آن عمل نیک دارای ارزش خواهد شد؛ به عبارت دیگر هر ابزار مباحی که انجام یک عمل ارزشی را به دنبال داشته باشد (بدون توجه به آن‌که منشاش از کجا بوده) از باب مقدمه بودن، خود دارای نوعی ارزش خواهد شد و از این‌رو است که وقف (با آن‌که صراحتاً در قرآن کریم از آن یاد نشده) در روایات
معصومان (علیه‌السّلام) مورد پذیرش قرار گرفته و بدان توصیه شده است زیرا رویکرد کلی اسلام آن بود که رفتارهای مثبت را (از هر کجا که باشد) تایید نماید و از‌این‌رو حتی برخی رفتارهای مثبت زمان جاهلیت نیز توسط
اسلام تایید شده که احکام امضایی ناظر به همین امر می‌باشند.
با تمام آنچه گفته شد و اینکه اصراری نیست که حتماً دین اسلام باید ایجاد‌کننده یک سنت نیک باشد تا از آن پیروی شود، اما باید گفت اینکه سنت وقف ابتدا توسط دین زرتشت ایجاد شده و در ادامه به سایر جوامع گسترش یافته است، ادعایی است که باید جداگانه اثبات شود.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «آیات مربوط به وقف در قرآن» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۰/۲۰.
