یاد خدا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: یاد خدا، شیطان، هم‌نشین.
پرسش: خداوند در
قرآن کریم و در
آیه ۳۶ سوره زخرف (۴۳) می‌فرماید:"و هر کس از
یاد خدا غافل شود، شیطانی برای او می‌گماریم تا هم‌نشین او شود". این چگونه ممکن است که خدای رحمان فقط به علت یک اشتباه
انسان شیطانی برای او قرار دهد تا همراه او شود؟
پاسخ: آیه مطرح شده در پرسش، معنایش این است که نتیجه سرپیچی از دستورات الاهی و غفلت از یاد خداوند در مسیر زندگی، همراهی
شیطان را به دنبال دارد و روی‌گردانی از یاد خدا تنها یک اشتباه و
گناه کوچک نیست؛ بلکه موضوعی است که به دلیل
گناهان کوچک و بزرگ در طول زمان حاصل می‌شود. به بیان دیگر، غافل شدن از یاد خدا بر اثر ارتکاب گناهان، نتیجه طبیعی‌اش فاصله از خدا و هم‌نشینی با شیطان است که با رحمانیت خداوند تضادی ندارد.
در این ارتباط باید توجه داشت که مراد از آیه این نیست که خداوند به سبب یک اشتباه انسان، شیطانی را همراه او کند، خداوند در این سوره می‌فرماید:"
وَ مَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرین "؛
مراد از "
ذکر " در این آیه قرآن است.
بنابراین معنای آیه چنین می‌شود که هر کس از یاد خدا و دستورات و احکام
قرآن روی برگرداند و به آن عمل نکند، شیطانی همراه او شود.
امام علی ـ علیه‌السلام ـ در
تفسیر این آیه می‌فرمایند:هر کس به گناه آلوده شود، از یاد خدا رو گردان می‌شود و هر که از آن‌کس که خدا به طاعتش فرمان داده پیروی نکند، شیطانی برایش مشخص شود که پیوسته قرین او باشد.
با توجه به این تفسیر
امیرالمؤمنین ـ علیه‌السلام ـ بدیهی است که دوری از یاد خدا تنها یک اشتباه نیست، تا قرین نمودن
شیطان با رحمانیت خداوند در تضاد باشد؛ بلکه این موضوع در بستر زمانی طولانی و بعد از انجام گناهان فراوان برای انسان حاصل می‌شود.
در تفسیر نمونه در شرح این آیه چنین آمده است:
آنجا که در آیات پیشین سخن از دنیاپرستانی بود که همه چیز را بر معیارهای مادی ارزیابی می‌کنند، در آیات مورد بحث از یکی از آثار مرگبار دلبستگی به
دنیا که بیگانگی از خدا است سخن می‌گوید. می‌فرماید:"هر کس از
یاد خدا روگردان شود شیطانی را به سراغ او می‌فرستیم و همواره با او قرین خواهد بود"! "
وَ مَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ ".
آری
غفلت از
ذکر خدا و غرق شدن در لذات دنیا و دلباختگی به زرق و برق آن، موجب می‌شود که شیطان بر
انسان مسلط شود و همواره قرین او باشد و رشته‌ای در گردنش افکنده،" می‌برد هر جا که خاطرخواه او است"! بدیهی است جای این ندارد که کسی تصور
جبر از این آیه کند؛ چراکه این نتیجه اعمالی است که خود آنها انجام داده‌اند. به ویژه غرق شدن در لذات دنیا و آلوده شدن به انواع
گناهان ، نخستین تأثیرش این است که پرده بر
قلب و چشم و گوش انسان می‌افتد، او را از خدا بی‌گانه می‌کند و شیاطین را بر او مسلط می‌سازد و تا آنجا ادامه می‌یابد که گاهی راه بازگشت به روی او بسته می‌شود؛ چراکه شیاطین و افکار شیطانی از هر سو او را احاطه می‌کنند و این نتیجه
عمل خود انسان است؛ هر‌چند نسبت آن به خداوند نیز به‌عنوان "مسبب الاسباب" بودن صحیح می‌باشد، این همان چیزی است که در آیات دیگر قرآن به‌عنوان "تزیین شیطان" «
فَزَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطانُ أَعْمالَهُمْ »،
یا ولایت شیطان «
فَهُوَ وَلِیُّهُمُ الْیَوْمَ» ،
تعبیر شده است.
قابل توجه این‌که عبارت "
نُقَیِّضْ " با توجه به مفهوم لغوی آن، هم دلالت بر استیلای شیاطین دارد و هم قرین بودن آنها؛ در‌عین‌حال جمله "
فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ " بعد از آن آمده تا این معنا را تأکید کند که شیاطین از این‌گونه افراد هرگز جدا نمی‌شوند! تعبیر به "رحمان" اشاره لطیفی است به این‌که آنها چگونه از خدایی که
رحمت عامش همگان را فراگرفته روی‌گردان می‌شوند و از یاد او غافل می‌گردند؟.
آیا چنین کسانی جز این سرنوشتی می‌توانند داشته باشند که هم‌نشین شیاطین و محکوم فرمان آنها شوند.
در ضمن بعضی از مفسران احتمال داده‌اند که "
شیاطین " در این‌جا معنای وسیعی دارد که حتی شیاطین
انس را شامل می‌شود و آن را اشاره به "رؤسا و سردمداران ضلالت" دانسته‌اند که مستولی و مسلط بر غافلان از یاد خدا می‌شوند و با آنها قرین هستند و این توسعه بعید نیست.
پایگاه اسلام کوئست.
