وجوب مستحبات بر معصومین

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

کلیدواژه: معصومان، مکروه، تکلیف، مستحبات.
پرسش: آیا اعمال مستحب بر معصومان (علیه‌السّلام) واجب بود؟ آیا اعمال مکروه بر آنان حرام بوده است؟
پاسخ: مستحبات بر معصومان (علیه‌السّلام) نیز مستحب است؛ یعنی واجب نیست و می‌توانند ترک کنند؛ چنان که مکروهات نیز بر آنان مکروه است و حرام نیست و می‌توانند انجام دهند.
معصومان (علیه‌السّلام) تا آن جا که ممکن است باید به مستحبات عمل کرده و مکروهات را ترک کنند. به همین جهت در منابع روایی مواردی نقل شده است که برخی از ائمه گاهی مکروهی را انجام می‌دادند اما به مسئله عسر و حرج و اهم و مهم نیز توجه داشتند و اینکه انجام مستحبی موجب ترک تکلیف مهم‌تر نشود.

---

برای روشن شدن این موضوع توجه به دو نکته ضروری است:

۱.۱ - استحباب مستحبات بر معصوم

مستحبات بر معصومان (علیه‌السّلام) نیز مستحب است؛ یعنی واجب نیست و می‌توانند ترک کنند؛ چنان که مکروهات نیز بر آنان مکروه است و حرام نیست و می‌توانند انجام دهند. به بیان دیگر، تمام مکلفانی که شرط تکلیف را داشته باشند، نسبت به احکام شرعی با هم مساوی هستند. از این جهت، هیچ تفاوتی میان مکلفان وجود ندارد، مگر این که کسی شرط تکلیف را نداشته باشد و یا مطابق با حکم ثانویه مانند ضرورت، حکمی از وی برداشته شود، و یا این که نص خاص و قطعی نسبت به کسی وجود داشته باشد که وی را نسبت به حکمی استثناء کرده باشد، یا حکمی مضاعف را بر او تکلیف کرده باشد؛ مانند این که گفته شده که برخی از مستحبات؛ مانند نماز شب بر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) واجب بوده است.

۱.۲ - اهتمام معصوم به مستحبات و مکروهات

معصومان (علیه‌السّلام) از آن جهت که پیشوا و الگو برای افراد جامعه هستند، علاوه بر انجام واجبات و ترک محرمات، باید نسبت به انجام مستحبات و ترک مکروهات نیز اهتمام داشته باشند؛ اما از آن جا که اولا: انجام تمام مستحبات امکان پذیر نیست و ترک تمام مکروهات گاهی مستلزم عسر و حرج می‌شود؛ و ثانیا: معصومان (علیه‌السّلام) نیز باید مسئله اهم و مهم را در نظر بگیرند و رعایت کنند؛ و گاهی انجام مستحبی موجب ترک تکلیف مهم‌تر می‌شود؛ و یا ترک مکروهی مستلزم از دست دادن مصلحت برتر می‌شود؛ از این رو آنچه در مورد انجام مستحبات و ترک مکروهات نسبت به معصومان (علیه‌السّلام) می‌توان گفت این است که: معصومان (علیه‌السّلام) تا آن جا که ممکن است باید به مستحبات عمل کرده و مکروهات را ترک کنند. به همین جهت در منابع روایی مواردی نقل شده است که برخی از ائمه گاهی مکروهی را انجام می‌دادند؛ به عنوان نمونه با این که خوابیدن خواب بین الطلوعین کراهت دارد؛ معمر بن خلاد می‌گوید: « امام رضا (علیه‌السّلام) برای کاری به دنبال من فرستاد. وقتی به حضور امام (علیه‌السّلام) رسیدم، فرمود: برو، فردا بیا! و پیش از آفتاب نیا! چرا که من پس از نماز صبح می‌خوابم».

---